АЙНЕК

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
Jump to navigation Jump to search

АЙНЕК – аморфтуу, морт, тунук материал. Айнек пайда кылуучу металл жана металл эместердин оксиддеринин балкып эриген эритиндисин муз­датуудан алынат. Айнектин физикалык, химиялык касиеттери анын химиялык курамына, кайнатуу жана формага келтирүү шартына, андан кийинки жылуулук, химиялык, механикалык иштетилишине жараша болот. Анын бир нече түрү бар. Силикат Айнектин негизги ком­поненти – Si02. Көп компонентүү силикат Айнектин негизи NaaO‑CaO – Si02 системасынан жана А1203, MgO кошундусунан турат. В203 бораттык Айнектин’негизги компоненти. Na20 – В203 – Si02 жана Na20 – А1203 – Si02 системаларынын не­гизинде алынган бор‑силикаттык айнектерге караганда жогорку температурага туруктуу айнек – пи­рекс кеңири колдонулат. Фосфаттык Айнектин негизги компоненти – Р205. Айнек алынуучу матери­алдар – таза кварц куму, сода, шакар, натрий сульфаты, фосфор кислоталары, коалин, талаа шпаты, цинк оксиди ж. б. кошумча материал­дар – боёгуч жана жалтыратуучу заттар, оксид­дендиргичтер, өң бергичтер. Айнектин курамына NiO, Fe203, Ag, Се203 кошулса- сары; Сг 03, СиО – жашыл; СиО, СоО -көк; Fe203, FeS, Ti203, Bi2S – күрөң; Au, Си, CdS, CdSe – кошулса кыз­гылт, кызыл түскө ээ болот. Айнекти формага келтирүү үчүн пресстөө, үйлөтүү, чоюу, прокаттоо ыкмалары колдонулат. Кварц айнеги 2000°Сден жогору температурада табигый кварцты же синтез­дик Si02ни электр мештеринде эритүүдөн алынат. Айнек курулушта, түтүк даярдоодо, медицина­да, химиялык лабораторияларда, ядролук реакторлор­до, оптика аспаптарын, рентген түтүктөрүн, ай­нек‑цемент, айнек‑эмаль, глазурь өндүрүүдө колдонулат.