АЖЫРАТУУ ЖӨНДӨМДҮҮЛҮГҮ

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
Jump to navigation Jump to search

АЖЫРАТУУ ЖӨНДӨМДҮҮЛҮГҮ – оптикалык приборлордун нерселердеги жакын жайланыш­кан эки чекиттин сүрөттөлүштөрүн даана көр­сөтүүчү чоңдук. Сүрөттөлүштөрдүн кошулуп кетерине туура келүүчү эки чекиттин ортосундагы минималдуу аралык прибордун ажыратуу чеги деп аталат. Бул чоңдукка тескери чоңдук прибордун оптикалык күчүн туюнтуп, оптикалык системадагы ар түрдүү абберацияларга жана жарык толкунунун дифракция кубулушуна көз ка­ранды. Ар кандай оптикалык прибор жарык нуру кирүүчү жана чыгуучу эки тешиктен турат. Эгерде абберациясыз, өтө так жасалган оптикалык системаны алсак, тешиктерден өткөн жарык толкундар дифракциялык кубулушка чал­дыгып, ар бир чекиттин сүрөттөлүшү чекитти курчаган жарык жана караңгы шакекчелердин системасы түрүндө көрүнөт. Эгерде ар бир дифракциялык тактын борбору экинчи кара теге­ректин чети менен тийишсе, дифракция теориясы­нын негизинде жанаша жаткан эки чекит өз ал­дынча так көрүнөт. Бул шарт Рэлей критерийи деп аталат. Мындан келип чыккан Ажыратуу жөндөмдүүлүгүнүн чегин аныктоочу формула оптикалык системанын параметрлери f жана Dга көз каранды δ = 1,21 λf/D, мында λ – жарык толкунунун уз., f – оптикалык системанын фокус аралыгы, D ­кирүүчү тешигинин диаметри. Абберациясыз оптикалык система болбойт. Ошондуктан, реал­дуу оптикалык системалардын Ажыратуу жөндөмдүүлүгү - бул формула боюнча эсептелген сандан башкача болот.