«АЙЧҮРӨК» операсы

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
Jump to navigation Jump to search

«АЙЧҮРӨК» алгачкы кыргыз улуттук опе­расы. Операнын музыкасын В. Власов, А. Мал­дыбаев, В. Фере, либреттосун Ж. Турусбеков, Ж. Бөкөнбаев, К. Маликов жазган. Лирикалык­ эпикалык бул опера 1939-жылы кыргыз музыкалык театрында коюлган. Башкы ролдорду алгач аткаргандар: С. Кийизбаева (Ай­чүрөк), Ж. Сады­ков (Семетей), А. Малдыбаев (Күл­чоро), М. Махму­това (Чачыкей), А. Куттубаева

«Айчүрөк» операсы. Айчүрөк – СССР эл артисти С. Кийиз­баева.

(Калыйман), А. Боталиев (Чынкожо), К. Эшим­беков (Толтой). Режиссёрлору – А. Куттубаев, В. Васильев, хормейстери – П. Меркулов, ба­летмейстер – Н. Холфин, сүрөтчүсү – Я. Штоф­фер, дирижёру – В. Целиковский. Операнын сюжети бири-бирине карама‑каршы турган эки күчтүн күрөшүнө негизделген. Операнын музыкалык драматургиясын түзүүдө композиторлор кыргыз эпосторун аткаруудагы салттык обондордун, элдик ырлар менен күүлөрдүн жана жалпы эле кыргыз элдик музыкасына таандык өнүгүү ык­маларынын элементтерин композитордук жогорку чеберчиликте өнүктүрүүгө жетишкен. Эл­дик музыка менен өнүккөн орус музыкасынын үлгүлөрүнө салып айкалыштырып, элдик обон-күүлөргө жаңы мазмун, жаңы форма берип, аны чыгармачылык менен өркүндөтүшкөн. Улуттук обон­го ширелген операнын ар бир фрагментинен чыныгы профессионалдык чеберчилик туюлат. «Айчүрөк» операсы – кыргыз маданиятынын өсүү тары­хында зор мааниси бар этаптык чыгарма. Эл­дик эпикалык речитациядан улуттук опералык речитация, элдик обондордон татаал ариялар жаралган. Операда элдик музыканын үлгүлө­рүн кеңири пайдалануу менен профессионалдык жанрды түзүү, калыптандыруу, өркүндөтүү кыр­гыз музыкасынын андан ары өнүгүшүнө шарт түзгөн.

Ад.: Львов Н., Киргизский театр. Очерки истории. М., 1953.