АКАДЕМИК АДЫШЕВ КЫРКА ТООСУ

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
11:02, 1 Сентябрь (Аяк оона) 2023 карата Begay (Талкуулоо | салымдары) тарабынан жасалган версия
Jump to navigation Jump to search

АКАДЕМИК АДЫШЕВ КЫРКА ТООСУ (1980‑жылдан Кыргыз ССРинин Илимдер академиясынын академиги М. М. Адышевдин ысмында) Ош облусунун түндүк-чыгы­шында, Тар жана Гүлчө сууларынын аралыгы­нан орун алган. Терек тоосунан Төө‑Жайлоо ашуусу аркылуу бөлүнүп, түндүк-батышта 110 кмге созулат. Эң жазы жери 50 км. Орточо бийиктиги 3260 м, эң бийик жери 4785 м (Академик Ады­шев атындагы чоку; түштүк-чыгыш бөлүгүндө). Түндүк-ба­тышка карай басаңдайт. Структурасы герцин бүктөлүү мезгилинде түзүлүп, меридиан багытын­дагы көптөгөн тектоникалык жаракалар менен тилме­ленген. Ири тармактары: Кызыл‑Агын, Жыла­ңач‑Таш, Көк‑Булак, Кара‑Сороң, Алдаяр ж. б. Кар, муз каптаган шиш чокулуу, түштүк-чыгышы­на бийик тоолуу гляциалдык же альп, орто жана түндүк-батышына денудация‑эрозиялык, тоо этектерине түрмөктөлгөн жантайыңкы аккуму­ляция рельефи мүнөздүү. Байыркы муз каптоо­нун издери түштүк-чыгыш бөлүгүндө көп кездешет. Түштүк-чыгышындагы бийик бөлүгү – девон жана силурдун сланец, кумдук, конгломерат; орто бөлүгү – бор, юра, палеогендин филлит,

АКАДЕМИК АДЫШЕВ КЫРКА ТООСУ31.png

сери­циттүү сланец, кумдук; жапызыраак түндүк-баты­шы палеоген менен антропогендин кум, чопо, кон­гломерат тоо тектеринен турат. Бийик чокулар­да асылма мөңгүлөр кездешет. Кырка тоого жа­пыз тоолуу‑талаа, орто бийик тоолуу шалбаа­луу‑талаа, шалбаа, бадалдуу токой, бийик тоо­луу субальп, альп, гляциалдык‑нивалдык ландшафт алкактары мүнөздүү. Жайыт катары пайдаланылат.