АМИНДЕР

– аммиактагы NH3 суутектин бир,

эки же үч атомунун орг. радикалдар (R) м-н орун алмашуусунан пайда болгон бирикмелер. Суу-тектин орун алмашкан атомдорунун санына жараша биринчилик (RNH₂), экинчилик (R₂NH) ж-а үчүнчүлүк (R₃N) болуп бөлүнөт (мында Rсн., с₂н₅, с₆н_п, с₆н₅ ж. б.). Радикалдардын түзүлүшүнө жараша алар алифаттык (метила-мин CH₃NH₂), алициклдүү (циклогексиламин C₆H₁₁NH₂), ароматтуу (фениламин же анилин C₆H₅NH₂) ж-а гетероциклдүү [2-аминопиридин C₅H₄N(NH₂)] болуп айырмаланат. Молекуласындагы амин топторунун санына жараша моно-, ди-, три ж-а полиаминдер деп аталат. Жөнөкөй А. – аммиак жыттуу газ, ири мол. массалуу А. суюктук ж-а катуу заттар. Ал негиздик касиетке ээ, к-талар м-н сууда эрүүчү туздарды пайда кылат. Катализатордун таасири м-н спирттерге NH₃ кошкондо биринчилик, экинчилик ж-а үчүнчүлүк А. пайда болот: Failed to parse (syntax error): {\displaystyle ROH+NH₃→RNH₂ ROH<br> R₂NH ROH R₃N } . Нитробирикмелерди калыбына келтирүү ж. б. жолдор м-н да алынат. А. өнөр жайларда боёк, дары-дармек заттарды, капрон, нейлон буласы алынуучу полимерлерди өндүрүүдө кеңири колдонулат. Алифаттык А. нерв системасына зыяндуу. Кээ бир ароматтык А. канцерогендүү болгондуктан адамдын табарсыгында рак оорусунун пайда болушуна алып келет.