АЗОТ ОКСИДДЕРИ

 – азоттун кычкылтек м‑н бирикмелери: N20 (чала окиси), N0 (окиси), N02

(кош окиси),N₂0₃ (азоттуу ангидрид) ж‑а N₂O_s (азот ангидриди). N₂0 – жагымдуу жыты, тат­туураак даамы бар, түссүз газ. – 89°Сде суюк, ал эми t‑91°Cfle катуу абалга өтөт. 0°Сде бир көлөм сууда 1,3 көлөм эрийт. Туруксуз болгондуктан жеңил ажырап, кычкылтек м‑н азотту пайда кылат: 2N₂0->2N₂+0₂. Ал аммоний нитратын ажыратуудан алынат: NH₄N0₃->N₂0+2H₂0. Ме­дицинада анестезия үчүн колдонулат. N0 – түссүз газ, кайноо t‑151,8°C, эрүү t‑163,7°C. Өнөр жай­да электр жаасында аммиакты окистендирүү жо лу м‑н, лабораторияда суюлтулган азот к‑та­сын таза жез металлына таасир этүүдөн алы нат: 3Cu+8HN0₃=3Cu(N0₃)₂+2N0+4H₂0. Абада окистенип, күрөң түстөгү N0₂re айланат, сууда начар эрийт. Жегичтер, к‑талар, суу м‑н реак­цияга кирбейт. Негизинен азот к‑тасын алуу үчүн колдонулат. N0₂ – күрөң түстөгү, тумчук­тургуч жыты бар газ. – 21,15°Сде күрөң кызыл суюктукка айланат. Сууда эрип, азоттуу ж‑а азот к‑таларын: 2N0₂+H₂0<-> HN0₂+HN0₃, жегич тер м‑н нитраттарды пайда кылат. Негизинен азот к‑тасын алуу үчүн колдонулат. N₂0₃ – ка­димки шартта туруксуз, -3,5°С кайнайт. Суу м‑н реакцияга кирип, азоттуу к‑таны пайда кы лат. Азот ангидриди N₂0₅ катуу кристалл, 32,3°Сде эрийт. Суу м‑н реакцияга кирип азот к‑тасын ж‑а жегичтер м‑н реакцияланышып туздарды пайда кылат: N₂0₅+H₂0=2HN0₃; N₂0₅+2Na0H=2NaN0₃+H₂0. Күчтүү окистендир­гич болгондуктан көп орг. заттар м‑н да өз ара аракеттенишет. Б. Бегалиева.