АКТИНИЙ

АКТИНИЙ (лат. Actinium, гр. aktis ‒ нур), Ас ‒ элементтердин мезгилдик системасынын III тобунан орун алган радиоактивдүү элемент, ат. н. 89. А-дин туруктуу изотобу жок, радиоактивдүү 10 изотобу (масса сандары 221‒230) белгилүү. Бир кыйла туруктуу изотобу ²²⁷ Ас. А-ди 1899-ж. фр. химик А. Дебьерн ачкан. Күмүш сымал агыш металл; б. эрүү t 1050±50°С, кайноо t 3300°С, реакцияга тез кирет, абада окистенет, галогендер жана суутек менен оӊой реакцияланат; туз, азот к-таларында жакшы эрийт. Хим. бирикмелерде үч валенттүү; туздары ак, эритмеси түссүз. А. гидроксиди Ас(ОН)₃ лантан гироксидине La(OH)₃ караганда негиздик касиетке көбүрөөк ээ. Радий ²²⁶Ra изотобун нейтрондор менен ядролук реактордо нурлантууда пайда болот да, экстракция жолу менен бөлүнүп алынат, үч фтордуу А-ди литийдин буусу менен калыбына келтирүүдөн да алууга болот. Ил.-из. иштеринде колдонулат.