АДАМ УКУКТАРЫ

АДАМ УКУКТАРЫ – адамдын мүдөөлөрүн мыйзам чегинде жүзөгө ашыруу мүмкүндүгү. А. у. табигый ж‑a социал. болуп экиге бөлүнөт. Табигый укуктар – адамдын тиричилигинен ке­лип чыккан (мис., өмүр сүрүү, эркиндикке же­тишүү, керт башынын кол тийбестиги ж. б.) укуктары. Социал. укуктар – адамдын мамле­кет менен өз ара аракет процессинде пайда болгон (мис., билим алууга, эмгектенүүгө, бакубат өмүр сүрүүгө, жарандык алууга, сот адилеттигине баш ийүүгө, эркин жүрүп‑турууга, мүлккө ээ болууга укуктуу). А. у‑нун жоболору улуттук деңгээлде Конституцияда ж‑a мыйзам актыларында (мис., жарандык Кодексте, кылмыштык Кодексте, Жар­лыктарда ж. б. атайын мыйзамдарда) каралган. Эл аралык деңгээлде А. у‑н коргоо А. у. ж‑дөгү эл аралык чечимдерге негизделген, ага Адам укуктарынын жалпыга бирдей Декларациясы (10.12. 1948), Экон., социал. ж‑a маданий укуктар тууралуу пакт (12. 12. 1966), Жарандык ж‑a саясий укуктар тууралуу пакт (19.12.1966), Жарандык ж‑a саясий укуктар тууралуу пак­тынын экинчи факультативдик тиркемесинде (19. 12. 1966) көрсөтүлгөн. А. у. эл аралык кон­венцияларда иштелип чыккан адам укуктарын коргоого, кадыр‑баркын кемсинтүүнүн бардык түрүн жоюуга, адамды барымтага кармоого каршы күрөшүүгө, апартеиддик кылмыштардын жо­лун бөгөп, ал үчүн жаза белгилөөгө ж. б. ба­гытталган. А. у‑н эл аралык деңгээлде коргоо ж‑a көзөмөл иши Эл аралык эмгек уюмуна, ЮНЕСКОнун Маданият менен билим тармагын­дагы Шериктештик уюмуна, Ден соолукту сак­тоо уюмуна жүктөлгөн.