БААБЕДИН

Б а х о в и д д и н Н а к ш б а н- д и й‒С е й и д М у р а д б и н Ж а л а л и д- д и н (1314‒1389) ‒ 1) 14-к-дагы О. Азиялык сопулук агымдын көрүнүктүү өкүлдөрүнүн бири; бухаралык шайык. Каср-и хиндуван кыштагында кол өнөрчүнүн үй-бүлөсүндө туулган. Көзү өткөнчө Бухара ш-нда ж-а анын чет-жакасында жашап, 2 жолу ажылыкка барып келген. Ата кесибин уланткан Б-ди Накшбандийа (зерге, металлга кооздук түшүрүүчү), о. эле сопу жамаатын (боордоштугу) да накшбандийа деп аташкандыгына карабастан, анын мүчөлөрү Б-ди негиздөөчү катары эсептешкен эмес. Тарыхый булактарда Б. байлыкка кызыкпаган, өз эмгеги м-н күн көргөн такыба адам катары сүрөттөлгөн. Ал көз жумган соӊ бара-бара Б-дин ысмы Иран, Арабстан, О. Азия элдеринин арасында диний уламышка айланып, Бухара ш-нын пири, о. эле ар кандай кырсыктардан куткаруучу катары белгилүү болгон. 1544-ж. Абд ал-Азиз-хан тарабынан анын сөөгү коюлган жерге тургузулган күмбөз зыярат кылуучу ыйык жайга айланып, ал жерге үч жолу келип кеткен адам Меккеге ж-а Мединага ажылыкка барып келгенге барабар болуп эсептелген. Б. тууралуу баяндар дербиштер аркылуу кыргыздар га да тараган. 2) Салтка айланып кеткен табынуу, сыйынуу. Кыйынчылык убакта Б-ге кайрылып жардам суроо О. Азия калкына мүнөздүү; чоӊ коркунуч, алаамат (өрт, көчкү, сел, катуу оору, жер титирөө, жоо тийген, жырткычтар камаган, адашкан ж. б.) учурда аман-эсен кутулууну тилеп Б. өткөрүшкөн. Айтылган Б-ди (9 токоч, кой, эчки, тай, торпок, бээ ыроолоп) ошо замат же кийинчерээк сөзсүз ишке ашырышкан. Антпесе «бат эле дагы бир коркунуч, кырсык болуп, андан чоӊ зыянга учурап калабыз» деген ишенич күч болгон.

                                                                                                                                       И. Молдобаев.