Difference between revisions of "АТОМИСТИКА"

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
Jump to navigation Jump to search
556-684>KadyrM
м (→‎top: категория кошуу)
 
(4 intermediate revisions by 3 users not shown)
1 -сап: 1 -сап:
  а т о м и з м ‒ материянын үзүлмө (дискреттүү) түзүлүшү ж-дөгү окуу (атомдор, молекулалар ж. б. макробөлүкчөлөр). Материя үзүлмөлүү (дискреттүү) ж-а туташтык (үзүлбөгөндүк) биримдигинен тураарын түшүн
'''АТОМИСТИКА''' а т о м и з м ‒ материянын үзүлмө (дискреттүү) түзүлүшү жөнүндөгү окуу (атомдор, молекулалар ж. б. макробөлүкчөлөр). Материя үзүлмөлүү (дискреттүү) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> туташтык (үзүлбөгөндүк) биримдигинен тураарын түшүндүрөт. Атомистика жөнүндөгү окуу байыркы Индиянын философиялык агымдарында берилген. Кийинчерээк Левкипп, Демокрит, Лукреций, Эпикур ж. б. антикалык философтор толуктап <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> бир негизге келтиришкен. Алар атомдор бөлүнгүс, чектүү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> эӊ майда бөлүкчөлөр, ал бардан жок болбойт, жоктон бар болбойт деп эсептешкен. Атомдордун аздыгынан же көптүгүнөн, салмагынан, ылдамдыгынан <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> бири-бирине болгон жайгашуусунан заттардын Ааламдагы чексиз түрлөрү түзүлөт деп түшүндүрүшкөн. Атомистика  идеясы экперименталдык табият таануу алкактарында, баарынан мурда химия <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> физикада ар тараптуу иштерди жүргүзүү үчүн кубаттуу колдоого ээ болгон. Атом түшүнүгүнүн өзү мурдагы каймана, үстүрт көрсөтүүлөрдөн арылып, химияда элементтин хим. касиеттерин алып жүргөн ажырагыс бөлүгүн түшүндүрүп калды. Заттын бир же бир нече атомдордон турган эӊ кичине бөлүгүн молекула деп аташты. Атомистика  табият таануунун кыйла фундаменталдуу проблемаларын чечүүгө жол ачты. Макротелолордун касиеттерин <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> закондорун билүү <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> атомдордун <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> молекулалардын касиеттерин, кыймылын жөнөкөй жол <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> түшүндүрүүгө боло тургандыгы аныкталды (химиялык  реакциялардын табияты, жылуулуктун молекулалык-кинетикалык теориясы. Физиканын статистикалык закондору ж. б. у. с.). Энергиянын нур чыгаруу, жутулуу процесстеринин <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> фотоэффекттин үзүлмө мүнөзүнүн ачылышы мүмкүндүк берди, аларда болсо кванттык талаалар атомдор сыпатында каралат.<br>
дүрөт. А. ж-дөгү окуу байыркы Индиянын филос. агымдарында берилген. Кийинчерээк Левкипп, Демокрит, Лукреций, Эпикур ж. б. антикалык философтор толуктап ж-а бир негизге келтиришкен. Алар атомдор бөлүнгүс, чектүү ж-а эӊ майда бөлүкчөлөр, ал бардан жок болбойт, жоктон бар болбойт деп эсептешкен. Атомдордун аздыгынан же көптүгүнөн, салмагынан, ылдамдыгынан ж-а бири-бирине болгон жайгашуусунан заттардын Ааламдагы чексиз түрлөрү түзүлөт деп түшүндүрүшкөн. А. идеясы экперименталдык табият таануу алкактарында, баарынан мурда химия м-н физикада ар тараптуу иштерди жүргүзүү үчүн кубаттуу колдоого ээ болгон. Атом түшүнүгүнүн өзү мурдагы каймана, үстүрт көрсөтүүлөрдөн арылып, химияда элемент тин хим. касиеттерин алып жүргөн ажырагыс бөлүгүн түшүндүрүп калды. Заттын бир же бир нече атомдордон турган эӊ кичине бөлүгүн молекула деп аташты. А. табият таануунун кыйла фундаменталдуу проблемаларын чечүүгө жол ачты. Макротелолордун касиеттерин ж-а закондорун билүү м-н атомдордун ж-а молекулалар дын касиеттерин, кыймылын жөнөкөй жол м-н түшүндүрүүгө боло тургандыгы аныкталды (хим., реакциялардын табияты, жылуулуктун молекулалык-кинетикалык теориясы. Физиканын статистикалык закондору ж. б. у. с.). Энергиянын нур чыгаруу, жутулуу процесстеринин ж-а фотоэффекттин үзүлмө мүнөзүнүн ачылышы мүмкүндүк берди, аларда болсо кванттык талаалар атомдор сыпатында каралат.<br>
                                                                                                            ''Г. Т. Ботоканова.''<br>
''Г. Т. Ботоканова.''<br>
[[Категория:1-Том]]
 

10:49, 12 Сентябрь (Аяк оона) 2024 -га соңку версиясы

АТОМИСТИКА а т о м и з м ‒ материянын үзүлмө (дискреттүү) түзүлүшү жөнүндөгү окуу (атомдор, молекулалар ж. б. макробөлүкчөлөр). Материя үзүлмөлүү (дискреттүү) жана туташтык (үзүлбөгөндүк) биримдигинен тураарын түшүндүрөт. Атомистика жөнүндөгү окуу байыркы Индиянын философиялык агымдарында берилген. Кийинчерээк Левкипп, Демокрит, Лукреций, Эпикур ж. б. антикалык философтор толуктап жана бир негизге келтиришкен. Алар атомдор бөлүнгүс, чектүү жана эӊ майда бөлүкчөлөр, ал бардан жок болбойт, жоктон бар болбойт деп эсептешкен. Атомдордун аздыгынан же көптүгүнөн, салмагынан, ылдамдыгынан жана бири-бирине болгон жайгашуусунан заттардын Ааламдагы чексиз түрлөрү түзүлөт деп түшүндүрүшкөн. Атомистика идеясы экперименталдык табият таануу алкактарында, баарынан мурда химия менен физикада ар тараптуу иштерди жүргүзүү үчүн кубаттуу колдоого ээ болгон. Атом түшүнүгүнүн өзү мурдагы каймана, үстүрт көрсөтүүлөрдөн арылып, химияда элементтин хим. касиеттерин алып жүргөн ажырагыс бөлүгүн түшүндүрүп калды. Заттын бир же бир нече атомдордон турган эӊ кичине бөлүгүн молекула деп аташты. Атомистика табият таануунун кыйла фундаменталдуу проблемаларын чечүүгө жол ачты. Макротелолордун касиеттерин жана закондорун билүү менен атомдордун жана молекулалардын касиеттерин, кыймылын жөнөкөй жол менен түшүндүрүүгө боло тургандыгы аныкталды (химиялык реакциялардын табияты, жылуулуктун молекулалык-кинетикалык теориясы. Физиканын статистикалык закондору ж. б. у. с.). Энергиянын нур чыгаруу, жутулуу процесстеринин жана фотоэффекттин үзүлмө мүнөзүнүн ачылышы мүмкүндүк берди, аларда болсо кванттык талаалар атомдор сыпатында каралат.

                                                                                                            Г. Т. Ботоканова.