Difference between revisions of "АМИНДЕР"
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АМИНДЕР''' – аммиактагы NH<sub>3</sub> суутектин бир, эки же үч атомунун органикалык радикалдар (R) <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> орун алмашуусунан пайда болгон бирикмелер. | '''АМИНДЕР''' – аммиактагы NH<sub>3</sub> суутектин бир, эки же үч атомунун органикалык радикалдар (R) <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> орун алмашуусунан пайда болгон бирикмелер. Суутектин орун алмашкан атомдорунун санына жараша биринчилик (RNH<sub>2</sub>), экинчилик (R<sub>2</sub>NH) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> үчүнчүлүк (R<sub>3</sub>N) болуп бөлүнөт (мында Rсн., с<sub>2</sub>н<sub>5</sub>, с<sub>6</sub>н<sub>п</sub>, с<sub>6</sub>н<sub>5</sub> ж. б.). Радикалдардын түзүлүшүнө жараша алар алифаттык (метиламин CH<sub>3</sub>NH<sub>2</sub>), алициклдүү (циклогексиламин C<sub>6</sub>H<sub>11</sub>NH<sub>2</sub>), ароматтуу (фениламин же анилин C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>NH<sub>2</sub>) <span cat="ж.кыск" oldv="ж-а">жана</span> гетероциклдүү [2- аминопиридин '''C5H4N(NH2''')] болуп айырмаланат. Молекуласындагы амин топторунун санына жараша моно-, ди-, три- <span cat="ж.кыск" oldv="ж-а">жана</span> полиаминдер деп аталат. Жөнөкөй аминдер – аммиак жыттуу газ, ири молекулалык массалуу аминдер суюктук <span cat="ж.кыск" oldv="ж-а">жана</span> катуу заттар. Ал негиздик касиетке ээ, кислоталар <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> сууда эрүүчү туздарды пайда кылат. Катализатордун таасири <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> спирттерге NH<sub>3</sub> кошкондо биринчилик, экинчилик <span cat="ж.кыск" oldv="ж-а">жана</span> үчүнчүлүк аминдер пайда болот: '''формула жазылат.''' Нитробирикмелерди калыбына келтирүү ж. б. жолдор <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> да алынат. Аминдер өнөр жайларда боёк, дары-дармек заттарды, капрон, нейлон буласы алынуучу полимерлерди өндүрүүдө кеңири колдонулат. Алифаттык аминдер нерв системасына зыяндуу. Кээ бир ароматтык аминдер канцерогендүү болгондуктан адамдын табарсыгында рак оорусунун пайда болушуна алып келет. | ||
15:57, 13 -ноябрь (Жетинин айы) 2023 -деги абалы
АМИНДЕР – аммиактагы NH3 суутектин бир, эки же үч атомунун органикалык радикалдар (R) менен орун алмашуусунан пайда болгон бирикмелер. Суутектин орун алмашкан атомдорунун санына жараша биринчилик (RNH2), экинчилик (R2NH) жана үчүнчүлүк (R3N) болуп бөлүнөт (мында Rсн., с2н5, с6нп, с6н5 ж. б.). Радикалдардын түзүлүшүнө жараша алар алифаттык (метиламин CH3NH2), алициклдүү (циклогексиламин C6H11NH2), ароматтуу (фениламин же анилин C6H5NH2) жана гетероциклдүү [2- аминопиридин C5H4N(NH2)] болуп айырмаланат. Молекуласындагы амин топторунун санына жараша моно-, ди-, три- жана полиаминдер деп аталат. Жөнөкөй аминдер – аммиак жыттуу газ, ири молекулалык массалуу аминдер суюктук жана катуу заттар. Ал негиздик касиетке ээ, кислоталар менен сууда эрүүчү туздарды пайда кылат. Катализатордун таасири менен спирттерге NH3 кошкондо биринчилик, экинчилик жана үчүнчүлүк аминдер пайда болот: формула жазылат. Нитробирикмелерди калыбына келтирүү ж. б. жолдор менен да алынат. Аминдер өнөр жайларда боёк, дары-дармек заттарды, капрон, нейлон буласы алынуучу полимерлерди өндүрүүдө кеңири колдонулат. Алифаттык аминдер нерв системасына зыяндуу. Кээ бир ароматтык аминдер канцерогендүү болгондуктан адамдын табарсыгында рак оорусунун пайда болушуна алып келет.