АТАПАСКАЛАР

 , а т а б а с к а л а р (өздөрүн дене, дине деп аташат) ‒ Түн. Америкадагы атабаск тилинде сүйлөгөн индей элдеринин тобу. Жалпы саны 220 миӊ, а. и. 204 миӊи АКШда (2011). Дини христиан (протестанттар,

католиктер). А. Түн. Чыгыш Азиядан Америкага (б. з. ч. 5‒4 миӊ жылдык) көчүп келгендердин тукумда ры. Отурукташуу процессинде Түн. А., Тынчокеандык А., Түш. А. болуп, 3 топко бөлүнгөн. Түн. А-га: Чыгыш А. (чипевайан, тацанотин дер же йеллоунайф, слэивдер, догриб, каучадиндер же хэйр, дэнеза же бивер), А. Кордильер (секандары, талтандар, цецаут, кучиндер, карриер, тутчондор, чилкотиндер ж. б.), аляскилик А. (кенайлар же танаймалар, танана, атна, коюкон, ингаликтер, колчан) кирген. Түн. А-дын салттуу мад-ты субарктикалык индейлер үчүн типтүү болгон. Түн. А. башка индейлерден резервацияларга көчүрүлбөстөн, байыртадан мекендеген аймактарда жашаганды гы м-н айырмаланган. Тынчокеандык А-га: колумбиялык А. (квамеоква ж-а клацканайлар), калифорниялык А. (хупа, чилула, вилкут, маттол, бэр-ривер, вайлактар, лассик, като ж. б.), орегондук А. (жогорку умыква, коквилл, частакоста, тутутналар, галис, апылгейт ж. б., о. эле Калифорниянын түндүгүндө жашаган толовалар) таандык. Орегондук А-дын көпчүлүгү 1850-ж. Силен ж-а Гранд-Ронд резервацияларына көчүрүлгөн. Тынчокеандык А. б. з. 1-чи миӊ жылдыгынын ортосунда Түн. Калифорнияга ж-а Түш. Орегонго, Түш. А. (апачилер ж-а навахолор) 14‒15-к-да Субарктикадан АКШнын түш.-батышы на миграцияланган. А-лар негизинен аӊчылык, жер-жемиш жыйноочулук м-н кесиптенишип, үстү тери м-н жабылган, конус тибиндеги жер үйлөрдө жашашкан. А-дын кийимдеринен шым дары бут кийим м-н бириктирилип тигилгендиги м-н өзгөчөлөнгөн. А-да 20-к-га чейин энелик уруунун белгилери сакталган.

Ш. Керимова.