Difference between revisions of "АМИНКИСЛОТАЛАРЫ"
м (→top: clean up, replaced: ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (6)) |
(formula edit done) |
||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АМИНКИСЛОТАЛАРЫ''' – молекуласында карбоксил (СООН) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> амин (NH<sub>2</sub>) топтору бар орг. бирикмелер. Амин топтордун жайгашышына жараша α-, β-, γ- аминкталары деп бөлүнөт. '''А.''' жогорку темп-рада (220-315°С) эрий турган түссүз кристалл түрүндөгү заттар, сууда жакшы эрийт, көпчүлүк орг. эриткичтерде эрибейт. Белок молекулалары А-нан турат <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> аны гидролиздөөдөн 20дан ашык А. алынган. Алар | '''АМИНКИСЛОТАЛАРЫ''' – молекуласында карбоксил (СООН) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> амин (NH<sub>2</sub>) топтору бар орг. бирикмелер. Амин топтордун жайгашышына жараша α-, β-, γ- аминкталары деп бөлүнөт.α-'''А.''' жогорку темп-рада (220-315°С) эрий турган түссүз кристалл түрүндөгү заттар, сууда жакшы эрийт, көпчүлүк орг. эриткичтерде эрибейт. Белок молекулалары А-нан турат <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> аны гидролиздөөдөн 20дан ашык А. алынган. Алар α-, β- каныкпаган карбон к-таларына аммиакты кошуудан алынат. 1926-ж. В. М. Родионов реакцияны бир баскычта жүргүзүү жолун, б. а. чексиз карбон к-таларына аммиакты кошуу реакциясын сунуш кылган.<chem>R - CH = C _{{-COOH}}^{-COOH} | ||
\quad ->[NH_3] \quad | |||
R - CH_{- NH} ^{ - C _{{-COOH}}^{-COOH}} | |||
\quad ->[t] \quad | |||
R - CH_{- NH_2} ^{ - CH_2COOH} {+ CO_2}</chem>[[File:АМИНКИСЛОТАЛАРЫ_51.png | thumb|Formula.F1]] | |||
Бир NH<sub>2</sub> <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> бир СООН тобун кармап турса моноамин карбон к-талары, мис., NH.-CH.-COOH (глицин), эгерде эки NH<sub>2</sub> <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> бир СООН тобу болсо диамин карбон к-талары NH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>- (СН<sub>2</sub>)<sub>3</sub> | Бир NH<sub>2</sub> <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> бир СООН тобун кармап турса моноамин карбон к-талары, мис., NH.-CH.-COOH (глицин), эгерде эки NH<sub>2</sub> <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> бир СООН тобу болсо диамин карбон к-талары NH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>- (СН<sub>2</sub>)<sub>3</sub> | ||
CH(NH<sub>2</sub>)<sub>3</sub>-COOH (лизин), ал эми бир NH<sub>2</sub>, эки СООН тобу бар к-талар моноамин дикарбон к-талары деп аталат. А. амфотердик касиетке ээ. Белок молекуласы А-нан тургандыктан тирүү организм үчүн мааниси өтө чоң. Медицинада дары-дармек катары, тамак-аш өнөр жайында, кээ бири пластмасса <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> синтездик була алууда, мал чарбасында <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ветеринарияда, малды тоюттандырууда колдонулат. ''Ад''.: ''Нейланд О. Я.'' Органическая химия. М., 1990; ''Адылов С. А., Асанов Ү. А.'' Органикалык химия. Б., 1991. | CH(NH<sub>2</sub>)<sub>3</sub>-COOH (лизин), ал эми бир NH<sub>2</sub>, эки СООН тобу бар к-талар моноамин дикарбон к-талары деп аталат. А. амфотердик касиетке ээ. Белок молекуласы А-нан тургандыктан тирүү организм үчүн мааниси өтө чоң. Медицинада дары-дармек катары, тамак-аш өнөр жайында, кээ бири пластмасса <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> синтездик була алууда, мал чарбасында <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ветеринарияда, малды тоюттандырууда колдонулат. ''Ад''.: ''Нейланд О. Я.'' Органическая химия. М., 1990; ''Адылов С. А., Асанов Ү. А.'' Органикалык химия. Б., 1991. | ||
Ж. ''Медетбекова.''<br> | Ж. ''Медетбекова.''<br> | ||
10:26, 29 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АМИНКИСЛОТАЛАРЫ – молекуласында карбоксил (СООН) жана амин (NH2) топтору бар орг. бирикмелер. Амин топтордун жайгашышына жараша α-, β-, γ- аминкталары деп бөлүнөт.α-А. жогорку темп-рада (220-315°С) эрий турган түссүз кристалл түрүндөгү заттар, сууда жакшы эрийт, көпчүлүк орг. эриткичтерде эрибейт. Белок молекулалары А-нан турат жана аны гидролиздөөдөн 20дан ашык А. алынган. Алар α-, β- каныкпаган карбон к-таларына аммиакты кошуудан алынат. 1926-ж. В. М. Родионов реакцияны бир баскычта жүргүзүү жолун, б. а. чексиз карбон к-таларына аммиакты кошуу реакциясын сунуш кылган.
![{\displaystyle {\ce {R-CH=C_{-COOH}^{-COOH}\quad ->[NH_{3}]\quad R-CH_{-NH}^{-C_{-COOH}^{-COOH}}\quad ->[t]\quad R-CH_{-NH_{2}}^{-CH_{2}COOH}{+CO_{2}}}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/77af011cd6a8937a8cdc1d2f41ea202f6b7e15ea)
Бир NH2 жана бир СООН тобун кармап турса моноамин карбон к-талары, мис., NH.-CH.-COOH (глицин), эгерде эки NH2 жана бир СООН тобу болсо диамин карбон к-талары NH2-CH2- (СН2)3 CH(NH2)3-COOH (лизин), ал эми бир NH2, эки СООН тобу бар к-талар моноамин дикарбон к-талары деп аталат. А. амфотердик касиетке ээ. Белок молекуласы А-нан тургандыктан тирүү организм үчүн мааниси өтө чоң. Медицинада дары-дармек катары, тамак-аш өнөр жайында, кээ бири пластмасса жана синтездик була алууда, мал чарбасында жана ветеринарияда, малды тоюттандырууда колдонулат. Ад.: Нейланд О. Я. Органическая химия. М., 1990; Адылов С. А., Асанов Ү. А. Органикалык химия. Б., 1991.
Ж. Медетбекова.