Difference between revisions of "АДМИНИСТРАЦИЯЛЫК-АЙМАКТЫК БӨЛҮНҮШ"
м (→top: clean up, replaced: ж‑а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> (6)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АДМИНИСТРАЦИЯЛЫК-АЙМАКТЫК БӨЛҮНҮШ''' а й м а к т ы к ‑б а ш к а р у у б и р д и г и – мамлекеттердин аймактарын бөлүктөргө – облустарга, провинцияларга, губернияларга, департаменттерге ж. б. ажыратуу; мамл. механизмди, айрыкча мамл. бийликтин жерг. органдарынын натыйжалуу иштөөсүн камсыз кылуу максатында уюштурулат. Ал мыйзам тарабынан жөнгө салынып, эң маанилүү жактары конституцияда бекитилет. А.-а. б‑тү түзүүдө экон. ж‑а геогр. факторлор, социал., коммуникациялык, маданий ж‑а тарыхый салттар, о. эле этностук фактор да эске алынат. Мис., Финляндияда финн ж‑а швед тилдеринде сүйлөгөн калктар жашаган губернияларда мүмкүн болушунча бир тилдүүлүк принциби сакталган. А.-а. б‑төр бир звенолуу (Андорра, Литенштейн общиналары), эки звенолуу (Нидерланд провинциялары ж‑а муниципалитеттери), үч звенолуу (Испаниянын автономиялык жамаатташтыгы ж‑а ниципалитеттери), төрт звенолуу (Италия обл., метрополитен шаарлары, провинциялары ж‑а коммуналары) системаларга ажырайт. Чакан өлкөдө бир гана А.-а. б. болушу мүмкүн (мис., Монако княздыгы). Айрым өлкөлөрдө (Армения, Австрия, Болгария) А.-а. б‑төрүнүн бардыгында эле жерг. өзүн‑өзү башкаруу органдары түзүлө бербейт.ис., Болгарияда община – негизги адм.-айм. бирдик, анда жерг. өзүн‑өзү башкаруу ишке ашырылат; ал эми облус – региондук саясатты жүргүзүүчү, жер‑жерлерде мамл. башкарууну ишке ашыруучу, улуттук ж‑a жерг. кызыкчылыктарды эске алып, тең салмактуулукту сактоочу адм.-айм. бирдик болуп саналат. Россияда адм.айм. түзүлүшү РФтин субъектилеринин мыйзамдары б‑ча жөнгө салынып, адм.-айм. бирдиктери түрдүүчө аталат: край шаарлары, райондор, райондук шаарлар, шаар райондору, айыл кеңештери (бир нече айыл‑кыштакты камтыйт), посёлоктор (жумушчу, курорт, дача посёлоктору). Кырг‑н төмөнкү адм.-айм. бирдиктерге бөлүнөт: облус, район, айыл өкмөтү, шаар (шаар району кошо), шаарча (2012‑жылдын дээрлик бардыгы жоюлган) ж‑a айыл‑кыштак. Кыргыз Респ‑ндагы адм.-айм. өзгөрүүлөрдү киргизүү маселесин Жогорку Кеңеш чечип, Респ‑нын Президенти Жарлык (Указ) чыгарат. Адм.-айм. бирдиктердин чек араларын аныктоодо калктын пикири эске алынат. | '''АДМИНИСТРАЦИЯЛЫК-АЙМАКТЫК БӨЛҮНҮШ''' а й м а к т ы к ‑б а ш к а р у у б и р д и г и – мамлекеттердин аймактарын бөлүктөргө – облустарга, провинцияларга, губернияларга, департаменттерге ж. б. ажыратуу; мамл. механизмди, айрыкча мамл. бийликтин жерг. органдарынын натыйжалуу иштөөсүн камсыз кылуу максатында уюштурулат. Ал мыйзам тарабынан жөнгө салынып, эң маанилүү жактары конституцияда бекитилет. А.-а. б‑тү түзүүдө экон. <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> геогр. факторлор, социал., коммуникациялык, маданий <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> тарыхый салттар, о. эле этностук фактор да эске алынат. Мис., Финляндияда финн <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> швед тилдеринде сүйлөгөн калктар жашаган губернияларда мүмкүн болушунча бир тилдүүлүк принциби сакталган. А.-а. б‑төр бир звенолуу (Андорра, Литенштейн общиналары), эки звенолуу (Нидерланд провинциялары <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> муниципалитеттери), үч звенолуу (Испаниянын автономиялык жамаатташтыгы <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> ниципалитеттери), төрт звенолуу (Италия обл., метрополитен шаарлары, провинциялары <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> коммуналары) системаларга ажырайт. Чакан өлкөдө бир гана А.-а. б. болушу мүмкүн (мис., Монако княздыгы). Айрым өлкөлөрдө (Армения, Австрия, Болгария) А.-а. б‑төрүнүн бардыгында эле жерг. өзүн‑өзү башкаруу органдары түзүлө бербейт.ис., Болгарияда община – негизги адм.-айм. бирдик, анда жерг. өзүн‑өзү башкаруу ишке ашырылат; ал эми облус – региондук саясатты жүргүзүүчү, жер‑жерлерде мамл. башкарууну ишке ашыруучу, улуттук ж‑a жерг. кызыкчылыктарды эске алып, тең салмактуулукту сактоочу адм.-айм. бирдик болуп саналат. Россияда адм.айм. түзүлүшү РФтин субъектилеринин мыйзамдары б‑ча жөнгө салынып, адм.-айм. бирдиктери түрдүүчө аталат: край шаарлары, райондор, райондук шаарлар, шаар райондору, айыл кеңештери (бир нече айыл‑кыштакты камтыйт), посёлоктор (жумушчу, курорт, дача посёлоктору). Кырг‑н төмөнкү адм.-айм. бирдиктерге бөлүнөт: облус, район, айыл өкмөтү, шаар (шаар району кошо), шаарча (2012‑жылдын дээрлик бардыгы жоюлган) ж‑a айыл‑кыштак. Кыргыз Респ‑ндагы адм.-айм. өзгөрүүлөрдү киргизүү маселесин Жогорку Кеңеш чечип, Респ‑нын Президенти Жарлык (Указ) чыгарат. Адм.-айм. бирдиктердин чек араларын аныктоодо калктын пикири эске алынат. | ||
''. Ө Бараталиев.''<br> | ''. Ө Бараталиев.''<br> | ||
14:56, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АДМИНИСТРАЦИЯЛЫК-АЙМАКТЫК БӨЛҮНҮШ а й м а к т ы к ‑б а ш к а р у у б и р д и г и – мамлекеттердин аймактарын бөлүктөргө – облустарга, провинцияларга, губернияларга, департаменттерге ж. б. ажыратуу; мамл. механизмди, айрыкча мамл. бийликтин жерг. органдарынын натыйжалуу иштөөсүн камсыз кылуу максатында уюштурулат. Ал мыйзам тарабынан жөнгө салынып, эң маанилүү жактары конституцияда бекитилет. А.-а. б‑тү түзүүдө экон. жана геогр. факторлор, социал., коммуникациялык, маданий жана тарыхый салттар, о. эле этностук фактор да эске алынат. Мис., Финляндияда финн жана швед тилдеринде сүйлөгөн калктар жашаган губернияларда мүмкүн болушунча бир тилдүүлүк принциби сакталган. А.-а. б‑төр бир звенолуу (Андорра, Литенштейн общиналары), эки звенолуу (Нидерланд провинциялары жана муниципалитеттери), үч звенолуу (Испаниянын автономиялык жамаатташтыгы жана ниципалитеттери), төрт звенолуу (Италия обл., метрополитен шаарлары, провинциялары жана коммуналары) системаларга ажырайт. Чакан өлкөдө бир гана А.-а. б. болушу мүмкүн (мис., Монако княздыгы). Айрым өлкөлөрдө (Армения, Австрия, Болгария) А.-а. б‑төрүнүн бардыгында эле жерг. өзүн‑өзү башкаруу органдары түзүлө бербейт.ис., Болгарияда община – негизги адм.-айм. бирдик, анда жерг. өзүн‑өзү башкаруу ишке ашырылат; ал эми облус – региондук саясатты жүргүзүүчү, жер‑жерлерде мамл. башкарууну ишке ашыруучу, улуттук ж‑a жерг. кызыкчылыктарды эске алып, тең салмактуулукту сактоочу адм.-айм. бирдик болуп саналат. Россияда адм.айм. түзүлүшү РФтин субъектилеринин мыйзамдары б‑ча жөнгө салынып, адм.-айм. бирдиктери түрдүүчө аталат: край шаарлары, райондор, райондук шаарлар, шаар райондору, айыл кеңештери (бир нече айыл‑кыштакты камтыйт), посёлоктор (жумушчу, курорт, дача посёлоктору). Кырг‑н төмөнкү адм.-айм. бирдиктерге бөлүнөт: облус, район, айыл өкмөтү, шаар (шаар району кошо), шаарча (2012‑жылдын дээрлик бардыгы жоюлган) ж‑a айыл‑кыштак. Кыргыз Респ‑ндагы адм.-айм. өзгөрүүлөрдү киргизүү маселесин Жогорку Кеңеш чечип, Респ‑нын Президенти Жарлык (Указ) чыгарат. Адм.-айм. бирдиктердин чек араларын аныктоодо калктын пикири эске алынат.
. Ө Бараталиев.