АҢЧЫЛЫК

АҢЧЫЛЫК – эт, тери, май ж. б. алуу максатында ар түрдүү куралдардын жардамы м-н жапайы айбанат ж-а илбээсин уулоо. А. адам­дын байыртадан эле жашоо-тиричилик булаты болуп келген. Алгачкы адамдар А-ка чогуу (топтошуп) чыгып, таш, таш балта, найза сымал курал пайдаланышкан. Тарыхта А. ар бир элдин тиричилигинде ар түрдүү мааниге ээ болгон. Эл жашаган чөйрөгө, токойлорго ж-а жаныбарларга карата өнүккөн. Түн. элдеринде б. з. ч. 1- миң жылдыкта эле деңиз жаныбарларына кайык м-н, жээктен, муз үстүндө А. кылуу белгилүү. Тайга м-н тундрада ит ж-а тутма курал м-н А. таралган. Азиянын көчмөн элдерине атчан алгыр куш салуу мүнөздүү болгон. Индонене­зия ж-а Түш. Америкада үйлөмө куралдар, ал эми тропик токойлорунда жашаган элдер жаа ж-а найза колдонушкан. Кыргыздар башка түрк элдериндей эле илгертен мал чарбасы м-н А-ты кесип кылып келген. Негизинен мылтык, аңчы ит (тайган, лайка ж. б.), , алгыр куштардын жардамы м-н А. кылынат, о. эле капкан, кылтак ж. б. колдонулат. А. кылуунун көп ыкмалары бар. Аларга мылтык атып, из кууп аң уулоо; өңүткө туруу (мис., айбанат ийининин жанына, сууга келчү жолуна, түнөгүнө ж. б.); айбанаттын ийинин казуу, түтөтүү же суу толтуруу; үн салып чакыруу (мис., үнүн тууроо); айдоо (мис., кайберенди өңүттөгү мергенчини көздөй) ж. б. A-та тутма куралдар да пайдалаала­нылат. Мындай куралдар, мис., капкан, тузак ж. б. ийиндин оозуна, айбанаттар өтүүчү жолго, суу ичүүчү жерге ж. б. коюлат. Азыркы мезгилде А. шарттуу түрдө үчкө бөлүнөт. П р о м ы с е л д и к А. – аңчылыктын негизин түзөт. Максаты – куну териси, кайберен эти м-н өнөр жайды, калкты камсыз кылуу ж. б. С п о р т т у к А. - куну айбанат, кайберен, илбээсин кармоодон тышкары аңчынын ыкчамдыгын, чыйрактыгын ж. б. арттырат, о. эле эс алууда да чоң мааниге ээ. И л и м и й А. – промыселдик фаунаны, алардын ылаңдарын ж. б. изилдөө үчүн ил. мекемелер тарабынан жүргүзүлөт. Азыркы А-тын өөрчүшү табиятты үнөмдүү пайдалануу ж-а табиятты коргоо маселелерине байланыштуу мамл., о. эле мамлекет аралык планда чечилет. О. эле к. Биотехния.