ИНКТЕР барагынын баштапкы кодун көрүү

<b type='title'>ИНКТЕР</b> , и н к а – 11–16-к-да азыркы Перу
аймагында жашап, Түш. Американын баты&shy;шындагы Тауантинсуйу мамлекетин түзгөн ин&shy;дейлердин этностук тобу. «Инка» (Сапа Инка – Жалгыз Инка) алгач кечуа урууларынын бири&shy;нин уруу башчысынын титулу болгон, кийин бул аталыш м-н бүт уруу аталган деп божо&shy;молдонот. И. Түш. Америкада эң байыркы цивилизациялардын бирин түзгөн. 14-к-дын аягы – 15-к-дын башында Куско өрөөнүндө И-дин калкы 20–30 миң кишиден турган алгач&shy;кы мамлекети – Тауантинсуйу (1438) түзүлгөн. 1438–63-ж. Пачакути чанкаларды талкалап, башкы бийликке ээ болгон ж-а коңшу аймак&shy;тарды (Колья, Лупака мамл. бирикмелерди), уулу – Тупак Юпанки (Топа Инка Юпанки)
Чимор мамлекетин, Перунун борб. ж-а түш. жэ&shy;эктериндеги майда мамлекеттерди ж-а мамл. бирикмелерди, Боливиянын батыш ж-а түш.- батышын, Аргентинанын түн.-батышын ж-а азыркы Эквадор, Чилинин түн. аймактарын басып алган. Элдин саны 9 млнго жетип, мам&shy;лекеттин аймагы түндүктөн түштүккө 4000 <i>км</i>ге жеткен. Дыйканчылык ж-а балык уулоочулук м-н кесиптенип, кол өнөрчүлүк (кездемени көркөмдөп токуу, чоподон оймо-чиймелүү кара&shy;па идиштерин, металл буюмдарын, аялдардын алтын сөлөкөттөрүн жасоо ж. б.) ж-а соода өнүк&shy;көн. 11-к-да Куско өрөөнүндө эрте инк Кильке мад-ты пайда болуп, 14-к-дан кошуна өрөөн&shy;дөргө тараган. 15–16-к-да арх-ралык курулуш&shy;тар (И-дин арх-расынын шедеври болгон Мачу- Пикчу резиденциясы, Кускодогу (мамлекеттин борбору) күн храмы, Саксауаман, Писак сепил&shy;дери, ак сарайлар, обсерваториялар, амфитеатр&shy;лар ж. б.) курулган. И-дин салттуу оозеки мад&shy;ты болгон. Поэзия, музыка ж-а бий жогору баа&shy;ланган. Акындар ж-а музыканттар өзүнчө кас&shy;таларды (аравикуна) түзүп, Кускодо муз. мек&shy;тептер ачылган. 1532-ж. И. мекендеген аймак&shy;ты испандар басып ала баштап, колониялаш&shy;тырууда мамлекетин талкалап, цивилизация&shy;ны жок кылышкан.
[[Категория:3-том, 544-607 бб]]