АХУНДОВ Мирза Фатали

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
10:16, 15 Декабрь (Бештин айы) 2022 карата Mariya (Талкуулоо | салымдары) (Mariya moved page АХУНДОВ to АХУНДОВ Мирза Фатали) тарабынан жасалган версия
Jump to navigation Jump to search

АХУНДОВ Мирза Фатали [30.6 (12.7). 1812, Шеки, азыркы Нуха ш. ‒ 26.2(10.3), 1878, Тифлис ш.] ‒ азербайжан адабиятынын классиги, агартуучу, философ-материалист. Нухада орус-азербайжан окуу жайын бүткөн. Араб, фарс жана орус тилдерин билген. М. Ахундовдун адабий ишмердиги 19-к-дын 30-жылдары башталган. Сын макалаларында адабияттагы реалисттик багытты жактаган. «Пушкиндин өлүмүнө» аттуу кошок поэмасы 1837-ж. орус тилине которулуп, жарык көргөн. Анын

АХУНДОВ73.png

«Молдо Ибрагим Халил, алхимик» (1850), «Мусье Жордан, ботаник» (1851), «Ажы Кара» (1852) комедияларында, «Алданган жылдыздар» (1857) повестинде азербайжан элинин 19-к-дын 1-жарымындагы турмушу реалдуу көрсөтүлгөн, коомго жат көрүнүштөр ашкереленген. А. «Алданган жылдыздар» (1857) аттуу сатиралык повести менен азербайжан адабиятында проза жанрын баштаган. «Инди принци Кемал-уд-Довленин Персия принци Жалал-уд-Довлеге жазган үч каты…» деген филос. трактатында, «Философ Юмга жооп» деген макаласында ж. б. эмгектеринде материалисттик идеяны өнүктүрүү менен илимди жана философияны динден бөлүп, жаратылышты үйрөнүүгө чакырган. Анын аӊдап билүү теориясы б-ча материалисттик сенсуализм позициясында турган. Бирок таанып-билүүнүн сезүү жана рационалдык баскычтарынын диалектикасын ача алган эмес. Социалдык эзүүгө жана Чыгыш аялдарынын укуксуздугуна каршы чыгуу менен эзүүчүлөрдү күч колдонуп гана жоготууга болот деген жыйынтыкка келген. Ал кийинки муундарды патриоттук духта тарбиялоону, диний ишенимдерден арылтууну максат кылган; алардын билимге, эстетикалык таалимге жетишине зор маани берген. М. Ахундовдун эмгектери азербайжан элинин жана Жакынкы Чыгыш элдеринин адабияттары менен коомдук ой-пикирлеринин өнүгүшүнө чоӊ таасир тийгизген. Анын чыгармалары англис, фарс, француз, немец ж.б. тилдерге которулган.