АНКЛАВ

АНКЛАВ (фр. enclave, лат. inclavo – кулпулайм) – бөтөн мамлекеттердин аймагы менен толук курчалган өлкө же анын бир бөлүгү. Эгер А-дын бир жагынан деңизге чыгууга жол бар болсо, ал жарым А. деп аталат. Мындай аймактар көпчүлүк учурда мамлекеттер аралык, этностор ортосунда чыр-чатактардын, согуштардын чыгышына себеп болуп келген. Учурда А-дык аймактар, А-дык мамлекеттер, жарым А-дар, шаар ичиндеги А-дык кварталдар бар. А. мамлекет катары Лесото королчулугу (Түш. Африка Республикасы), Сан-Марино Республикасы (Италиядан орун алган), ал эми А. шаар мамлекет катары Римдин борбордук бөлүгүнөн орун алган Ватикан эсептелет. Жарым А. – Монако княздыгы Франция менен курчалып, аймактын бир бөлүгү Жер Ортолук деңизине чыгат. Россиянын Калининград облусу да жарым А. катары эсептелип, Литва, Польша жана Балтика деңизи менен чектешип турат. Мароккодогу Сеута жана Мелилья ш. – А-дары испандардын бул чөлкөмдү колониялаштыруу мезгилинен калган. Европа континентиндеги Швейцария мамлекетинин аймагындагы Германиянын Бюзинген, Ференахоф, италиялык Кампьон А., Нидерландыдагы Бельгиянын Барле-Хертог А-дарынын узак убакыт бою бөтөн мамлекеттердин курчоосунда жанаша жашоосу жана азыркы учурда бул А-дардын экон. саясий жактан өсүшүнүн өтө жогорулашы, алардын арасында аймактык чыр-чатактардын дээрлик жоюлушуна алып келди. 1947-ж. Британиялык Индиянын Индия Союзуна жана Пакистанга бөлүнүшү көп сандаган А-дардын пайда болушуна алып келген. 1971-ж. Чыгыш Пакистандын ордуна Бангладеш мамлекетинин түзүлүшү да А-дык маселелерди толук чече алган жок. Совет бийлигинин 1924-27-жылдарда О. Азия республикаларында улуттук-мамл. чек араларын белгилөөгө байланыштуу жүргүзүлгөн иш чараларынын натыйжасында, азыркы учурда алардын арасында бир кыйла татаал эл аралыкукуктук маселеге айланган А-дар пайда болгон. Алар: Кырг-ндын аймагындагы Өзбекстандын Шахимардан, Таштепе, Чоң Карагалча; Тажикстандын Ворух, Куру-Сай А-дары. Өзбекстан чөлкөмүндөгү Тажикстандын Сарвак, Кырг-ндын Барак А-дары. С. Аламанов.