АДАПТАЦИЯЛЫК РАДИАЦИЯ

АДАПТАЦИЯЛЫК РАДИАЦИЯ – жалпы тектүү организмдерден эволюциянын ынгайлануу (адаптация) процессинде ар кандай топтогу организмдердин келип чыгышы. А. р. табигый (үзүлмө) тандалуунун таасири менен ар кандай чөйрө шарттарына жана анын ресурстарына (жаңы жашоо шарты, коргонуу, тоют, азык табуу ж. б.) ынгайланууга жараша болот. А. р-нын натыйжасы кандай гана таксономиялык топко кирген организмдердин (ошентип, плаценталуу (чөптүү) сүт эмүүчүлөрдүн А. р-сында курт-кумурскачылар, кол канаттуулар, приматтар, кемирүүчүлөр, коен сымалдар, сынар-, ача туяктуулар, жырткычтар, кит сымалдар ж. б. түркүмдөр пайда болгон; жырткыч сүт эмүүчүлөрдүн А. р-сында өз учурунда виверралар, кундуз сымалдар, аюулар, жанат сымалдар, ит сымалдар, мышык сымалдар ж. б. тукумдар келип чыккан) формаларынын көбөйүшү болуп эсептелет. А. р. түр пайда болуу процесси катары башталат жана кандай гана болбосун узак жашаган организмдер топторунун тиричилигинде жүрөт, ошондуктан ал эволюциянын закон ченемдүүлүгүнүн бири катары каралат. А. р. концепциясы дивергенция ж-дө түшүнүктү (эволюциянын жүрүшүндө организм белгилеринин ажырашы) кеңейтет; бул терминди орус окумуштуусу В. О. Ковалевский (1875; иррадиация деген ат менен) жана ага байланышпай туруп амер. палеонтолог Г.Ф. Осборн (1915) илимге киргизишкен. (сүрөтү бар,1-том, 212-бет)