АРАБ ИСКУССТВОСУ

АРАБ ИСКУССТВОСУ – материалдык маданиятта, искусстводо, айрыкча архитектура ж-а көркөм кол өнөрчүлүктө жаратылган чыгармалар топтому. Маданияттын бул тармактары б-ча арабдар көп элдердин тажрыйбаларын өздөштүрүшкөн. Ошондуктан архитектурасы м-н искусствосу чоң өзгөчөлүккө ээ. Архитектурасы өркүндөп, жаңы үлгүдөгү үйлөр, мечиттер, медреселер, мунаралар салынган. 7-кылымдын 1-жарымында Басрада (635), Куфта (638),Фустатта (640) курулган мечиттер

алгачкы араб искусствосуна таандык. Мындай мечиттер Дамаскинин борборунда да жергиликтүү эллинисттик ж-а сиро-византиялык архитектуралык ­

Мохаммад Алинин мечитиндеги жуунуучу фонтан.

салт б-ча курулган ж-а көп түстүү мозаикалар м-н жасалгаланып, аларга арх-ралык мыкты пейзаждар киргизилген. Араб архитектурасы айрыкча 10–15-к-да Магрибде ж-а Испанияда гүлдөп, өнүккөн. Ири шаарларда (Рабат, Мар­

Мечиттин чамгарагынын араб оймо-чиймелери м-н кооздолгон ички көрүнүшү.

ракеш, Фест ж. б.) мунаралуу коргондор, имараттар, Гранадада араб архитектурасынын ж-а көркөм өнөр искусствосунун шедеври – Альгамбра двореци курулат (13-15-к.). Колонналык типте салынган монументалдуу курулуштар араб өлкөлөрүндө көп убактарга чейин сакталган (мечит­тер: Каирде 9-к., Ибн Тулун; Рабатта, Хасан ж-а Марракеште Кутубия, 19-к.; Алжирде Чоң мечит, 11-к., ж. б.) ж-а Иран, Кавказ, Орто Азия, Индия өлкөлөрүнүн архитектурасына таасирин тийгизген. Арабдардын архитектуралык курулушунда фатимиддик Каир мектеби белгилүү болгон (969-ж.). Аксарайларды, «кербен сарайларды», мончолордун, күркөлөрдүн, турак-жайлардын, мечиттердин имараттарын таштан чегип (аль-Хаким, аль-Азхар, Аль-Акмар ж-а ас-Салих-Талан), араб тамгалары м-н кооздоп, жасалгалашкан. Байыркы чыгыш мотивиндеги математикалык түзүлүштөгү сүрөттүн фантазиясына карата оймо чиймелерди колдонушкан, к. Арабеска.