АЖЫБЕК датка
АЖЫБЕК Алчикен уулу, Ажыбек датка (болжол м‑н 1770–80, Талас өрөөнү – болжол м‑н 1840, ошол эле жерде) – Талас өрөөнүнүн башкаруучусу, датка. Саруу уруусунун алакчын уругунан. Атасы Алчикен айтылуу баатыр, эл башкарган адам болгон. А. азыркы Кара‑Буура р‑ндагы Бакайыр, Үч‑Коргон (ошол мезгилде 2 коргонун А. датка уулу Нурак м‑н 1820‑ж. Олуя‑Атадан 18 км аралыкта курдурган, дагы бирин Эшенжан кожо салдырган) аймактарын жердеген. Жубайы кушчу уруусунун бийи Кубат бийдин карындашы Аксуусардан эки уул, бир кыздуу (Кудаяр, Нурак ж‑а Акканыш) болгон. Кокон хандыгынын өкүмдары Мадалы хан (1822–41) м‑н алакада болгон. 1838‑ж. 1‑июлда А‑ке датка даражасы ыйгарылган. Анын айылында Шераалы 35 жылдай жашырынып жашап келген. Мадали хан Шераалыны бир нече ирет Коконго чакырып, келтире албагандыктан, буга А‑ти күнөөлөп, 1839–40‑ж. А‑тин уулу Кудаярды, кийинчерээк анын өзүн Олуя‑Атага алдырып келип өлтүрткөн. А‑тин уулу Нурак туугандары м‑н Чүйгө көчүп келип, бир жылдан кийин кайра Таласка кайтып барган (ал дагы кийинчерээк өлтүрүлгөн). Кокон ханы Кудаярдын жарнамасы б‑ча анын атынан Ташкенттин беглер беги Нармат парваначы тарабынан А‑тин небереси Нурактын уулу Кыдыраалы (1835-99‑ж. жашаган) 1849‑ж. 1‑декабрда атасынын ордуна бий ж‑а «туу сактагыч» болуп дайындалган экен. Кыдыраалынын бул даражасы кийин 1858‑ж. Малла хандын жарнамасы м‑н ырасталган. Россия бийлеген доордо ал Алакчын ж‑а Үч‑Коргон волостторуна (болуштугу) башчылыкка шайланат. А‑тин чөбөрөсү Эшенкул ажы Кыдыраалы уулу (1863–1933‑ж. жашаган) да волость башчысы болуп шайланган абройлуу адам болгон. А‑тин образы Масалбек Кадыралы уулунун «Ажыбек датка» дастанында чагылдырылган.
Д. Сапаралиев.