АБА ТРАНСПОРТУ

 — жүргүнчү, почта, жүк та шуучу транспорттун бир түрү. А. т. 1-дүйнөлүк согуштан кийин пайда болду. СССРде А. т-нун өнүгүшүнө 1923-ж. Бүткүл россиялык «Добролет» ыктыярдуу аба флоту ж-а «Укровоздухпункт» коомдорунун түзүлүшү өтө чоң түрткү берген. Сов. Союзу учурунда дүйнөдөгү эң ири аба державасы болгон. 1972-ж. аба жолунун уз. 780 миң кмди түзүп, А. т. 3500 айыл-кыштакты ж-а шаарды байланыштырган, 1971-ж. 82 млн жүргүнчү, 2087 миң m почта жүк ташыган; токой, а. ч.үчүн 74 млн га жерге хим. иштерди жүргүзгөн. 1950-жылдан тартып А. т-нда винттүү самолёттор реактивдүү самолёттор м-н алмаштырыла баштаган. Кырг-нда А. т-нун өнүгүшү 1924-ж. Бүткүл россиялык «Добролет» ыктыярдуу аба флотунун О. Азиялык бөлүгүнүн түзүлүшүнө байланыштуу. Респ-када А. т. негизинен Улуу Ата Мекендик согуштан кийин өнүктү. Азыр респ-нын айрым р-ндору м-н А. т. аркылуу байланыш түзүлүп, дүйнөдөгү көп мамлекеттерге са

Заттар	Атмосферанын төмөнкүкатмарларындагы олчомү, %
көлөмү б-ча	салмагы б-ча
Азот	78,10	75,5
Кычкылтек	20,95	23,14
Аргон	0,934	1,28
Неон	1,8х10_3	1,2х10_3
Гелий	5.2Х10-4	7,2х10-4
Криптон	1,1х10-4	З.ОхЮ4
Ксенон	8,7х10_в	3,6х10-5
Суутек	5,0х10_б	4,0х10_в
Метан	2,0х10-4	1,0х10-4
Азот чала оксиди	5,0х10_б	7,6х10-5
Термодинамикалык активдүү кошулмалар
Көмүр кычкыл газ	0,034	0,047
Озон	1,0х10_в	1,7х10_в
Күкүрт кош оксиди	1,0х10-4	-
Азот кош оксиди	1,0х10_в	-

ляциялык системасы) керектүү болгон атм-лык абанын негизги булаты болуп саналат. Азыркы учурда А. ч. өнөр жайдын тез өнүгүүсүнө байланыштуу үзгүлтүксүз булганууга дуушарланууда. Айрыкча А. ч-н жылыткыч ж-a энергетикалык каражаттар, автомобиль транспорту булгап жатат; мис., Бишкек метеостанциясынын билдирүүсүнө Караганда табигый жылуулук балансы кийинки жылдары 0,7°С өскөндүгү аныкталган.
О. эле, Кыргыз Респ-нын аймагында А. ч-н булгаган энергетикалык таштандылардан курулуш имараттарына 30%, транспорт каражаттарына 36% (2000-ж.), өнөр жайга 4,15% тийиштүү.
Б. Үсөнканов.