«АЧЫК ЭШИКТЕР» САЯСАТЫ

— Кытайга карата 1899-жылдан 1949-ж. чейин жүргүзүлгөн амер. саясий доктрина. Анын башталышына АКШнын мамл. катчысы Джо Хэйдин дипл. билдирүүсү негиз салган. Мындай саясий курстун маңызы Кытайда эркин соода жүргүзүү ж-а капиталдардын эркин кирүүсү зарыл деген талап м-н түшүндүрүлгөн. Бул болсо күчтүү мамлекеттин кайсы бир мамлекетке зордоп кабыл алдырган ж-а мажбурланган мамлекет өз каалоосу м-н колдонууга ыраазычылык көрсөткөндөй түр берсе, ага бир катар укуктарды ж-а жеңилдиктерди камсыз кылуу ж-дөгү саясат болгон. Доктринанын негизги мааниси Кытайда соода саясатын Европа ж-а АКШ үчүн бирдей мүмкүнчүлүктөрдү камсыз кылуу болуп саналат. АКШ өзүнүн таасир этүү тармагында же «ижарага алган» аймакта улуу державаларга башкалардын кызыкчылыгына тоскоолдук кылбоонуу ж-а бардык товарларга кайсы жерде ж-а кандай мамлекетте жасалгандыгына карабастан, кытай келишимдик бажы тарифин колдонууну сунуш кылган.

О. эле транспорттук жүк ташууга бирдей салык алуу каралган. Бул чаралар кытай рыногуна амер. товарлардын эркин кирүүсүнө жагымдуу шарттарды камсыздаган, ал эми кытайдагы европ. соода режиминин капиталына ыңгайлуу жагдайлар төмөндөтүлгөн. Жалпысынан алганда, апийим согушунун аркасында европ. державалар тарабынан Кытай өлкөсүнө көптөгөн азаптарды ж-а чарбасынын кыйроосуна алып келген саясатынын фонунда америкалыктар Кытай мамлекетине куткаруучу катары көрүнүү м-н кытай аймагында ири экон. пайда көрүүнү каалашкан. Ошондуктан Джо Хэй Кытайда амер. бизнеске мүмкүнчүлүктөрдү ачкан «ачык эшик» доктринасын сунуштаган.

Р. Жолдошов