АРАВАН РАЙОНУ

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
16:56, 26 Декабрь (Бештин айы) 2022 карата Nurjan (Талкуулоо | салымдары) тарабынан жасалган версия
Jump to navigation Jump to search

АРАВАН РАЙОНУ– Ош обл-ндагы адм.-айм.бирдик. Район 1935-ж. уюшулган. Ал обл-тун түн.-батышында жайгашып, түндүгүнөн жана түн.-батышынан Өзбекстан, түштүгүнөн жана

түш.-батышынан Ноокат, чыгышынан Кара Суу р-ндору менен чектешет. Аянты 620 км2 (облустун аймагынын 2,1%). Калкы 116,6 миң (2020). Район 8 айыл округуна бөлүнүп, 48 кыштагы бар. Борбору – Араван кыштагы.
Район Фергана өрөөнүнөн орун алган. Аймагы адырлуу. Түн. бөлүгү деңиз деңг. 500–700 м, түштүгү 700–1500 м бийиктикте. Курулуш материалдарынын кени бар. Климаты континенттик. Январдын орт. темп-расы –2..–3°С, июлдуку 28°С. Жылдык жаан-чачыны 290–300 мм. Ири суусу – Араван-Сай (Ноокат р-нунун аймагында Кыргыз-Ата аталат). Сугатка пайдаланылат. Райондун түн. бөлүгүнөн Түш. Фергана каналы өтөт. Кыртышы боз топурактуу. Аймагынын көп бөлүгү айдалган, айдалбаган түзөң бөлүгү

АРАВАН РАЙОНУ 32.png

шыбак-баялыштуу, адырлар эфемер-шыбактуу келип, жарым чөлгө мүнөздүү өсүмдүктөр өсөт. Райондун аймагында обл-тун калкынын 9,8% жашайт. Кал­кынын 38,9% кыргыздар, 58,8% өзбектер, 0,8% азербайжандар, 0,6% тажиктер, 0,9% башка улуттар. Эмгек жашына чейинкилер 43,8%, эмгек жашындагылар 48,8%, эмгек жашынан өткөндөр 7,4%. Калкынын 98,8% деңиз деңг. 100 м.ге чейинки, 1,2% 2000-2500 м бийиктиктерде отурукташкан.
Араван р-нунун экономикасынын негизин дыйканчылык (негизинен пахтачылык) түзөт. Жал­пы жер фондусу 62,0 миң га (2004), анын ичинде айыл чарбага жарактуу жери 46,4 миң га (жеринин 74,8%). Айдоо аянты 19,1 миң га (анын 15,5 миң гасы сугат жер), 1,1 миң га көп жылдык дарактар, 0,2 миң га чабынды, 25,1 миң га жайыт. Айдоо жердин 3,4 миң гасын пахта, 10,2 миң гасын дан эгиндери (анын ичинде буудай – 8,4 миң га), 132 гасын тамеки, 1,6 миң гасын жүгөрү, 1,2 миң гасы май алынчу өсүмдүктөр (1,3 мин гасын), жашылча ж. б. ээлейт. Багбанчылык, жүзүмчүлүк , жибекчилик өнүккөн. Мал чарбасы жайыттын жетишсиздигинен анча жакшы өнүккөн эмес. Бодо мал, кой-эчки, жана жылкы асыралат.Үй куштары багылат.
Ири өнөр жай ишканалары: «Акбула» АК (пахта тазалоочу з-д), нан з-ду, «Элегант» АК, «Тепекоргон-Биримдиги» жоопкерчилиги чектелген ишкана (тигүү ф-касы) кирет. Район жылына миң т пахта буласын (Кыргызстанда өндүрүлгөн буланын 8,0%) даярдайт. Райондо негизинен автомобиль транспорту өнүккөн. Анын аймагынан эл аралык маанидеги Ош – Араван – Мархамат (Өзбекстан) – Кызыл-Кыя, жерг. маанидеги Ош – Ноокат автомобиль жолдору өтөт. Райондо 50 жалпы билим берүүчү мектеп, 4 мектепке чейинки мекемелер, китепканалар (бардыгы 25, анын ичинде 1 борбордук, 1 балдар үчүн, 23 айылдык) жана 1 ра­йондук, 8 айылдык клуб болгон. Райондук 2 участкалык оорукана, 19 ФАП, 15 үй бүлөлүк дарыгерлер тобу ж. б. мед. мекемелер иштейт. Райондук «Достук» гезити кыргызча жана өзбекче чыгат.
И. Егембердиев, А. Мырзаев.