АПАТИТ КЕНТАШЫ

– апатит минералынын

өлчөмү, бүртүкчөлөрүнүн формалары технол. иштетүүгө мүмкүндүк берген ж-a экон. жактан казып алууга арзырлык табигый чогундусу. А. к. минералдык курамы б-ча силикат-оксидүү, силикаттуу, карбонат-силикаттуу, карбонаттуу ж-a гидросиликат-гидроксидүү, Р₂0₅тин өлчөмүнө жараша бай (16% жогору), орт. (8-16%), жарды (4-8%) ж-a аз кенташтуу (4% чейин) болуп бөлүнөт. Комплекстүү кенташта (рудада) апа­тит негизги же кошумча компонент түрүндө кездешет. Минералдык курамына жараша жеңил (Р₂0₅ апатит концентраты 90%тен ашык), канааттандырарлык (70-90%) ж-a татаал (70% тен аз) ылгануучу таштарга бөлүнөт. Силикаттуу (апатит-нефелиндүү ж. б.) кенташ жеңил, кар­бонаттуу ж-a гидросиликат-гидроксидүүсү татаал ылганат. Ылгоонун негизги ыкмасы – флота­ция, ошондуктан кенташтагы апатиттин бүртүкчөлөрү 40 мкм төмөн болушу зарыл. А. к. пайда болуу шартына ылайык магматогендүү, метаморфогендүү ж-a седиментогендүү болуп бөлүнөт. Алардан магматогендүү магма, апатиттүү-нефелиндүү сиениттердин массиви м-н байланыштуу апатит-нефелиндүү (мис., Россиядагы Хибин ж-a Ловозеро, Кана да даты СентИлер ж. б. кендер) ж-a карбонатиттүү (ультранегиздүү, жегичтүү тоо тектер ж-a карбонатиттүү татаал комплекстер м-н байланыштуу апатит сейрек металдуу, мис., Россиядагы Ковдор, Финляндиядагы Сокли, Силинъярви, ТАР даты Пхалаборва, Бразилиядагы Тапира ж. б.) о. эле се­ диментогендүү – карбонатиттер б-ча үбөлөндү кыртыштан пайда болгон (апатит-франколитсейрек металлдуу кендер – Россияда Белозима ж-a Ковдор, ТАР да Палабора, Финляндияда Сокли ж. б.) кендердин өнөржайлык мааниси зор. Апатиттүү ж-a курамында апатит комплекс­түү кенташтардын дүйнөлүк жалпы запасы
млрд т Анын ¹/₃ Россияда, о. эле Вьетнам, Бразилия, ТАР, Финляндия, Уганда, Норвегия, Зимбабве, Канада, Испания, Индияда ири кендери бар. Кырг-нда апатит о. эле Кызыл-Омпол, Сандык тоолорундагы сиениттердин курамын­да бар. А. к. (фосфориттер сыяктуу эле) – не­гизги фосфат кенташтарын түзөт. Негизинен минералдык жер семирткич өндүрүү, фосфор к-тасын ж-a туздарын, сары фосфорду алуу үчүн, о. эле металлургияда, карала ж-a айнек өндүрүшүндө пайдаланылат.