АЭРОСТАТ
АЭРОСТАТ (аэро… ж-а гр. statos ‒ кыймылсыз ) ‒ газ өткөрбөс кабыкка (ар кандай формадагы) тыгыздыгы абадан аз газдарды (суутек, гелий, ысытылган аба) толтурганда пайда болгон аэростатикалык көтөрүү күчүнүн жардам м-н учуучу жеӊил аппарат. А-тын башкарылуу чу (дирижабль ), эркин (стратостат) ж-а байланма түрлөрү бар. Э р к и н А. (ЭА) атм-ны, астрон. изилдөөлөрдү жүргүзүү, аппаратуралар м-н жабдууларды сыноодо, о. эле спортто, көрнөк-жарнакта, чалгындоо иштеринде ж. б. колдонулат. Арналышына жараша экипаждуу
ж-а экипажсыз, алыс же кыска аралыкка учуучу болуп айырмаланат. Эркин А. демейде шар формасындагы жумшак кабыктан турат, ага тор же стропа аркылуу гондола бекитилет. 7‒12 кмге көтөрүлүүчү ачык гондолалуу А. субстра
тостат, стратосферага көтөрүлүүчү , башкары луучу, жылчыксыз гондолалуу ж-а автоматтык А. стратостат деп аталат. Башкарылуучу ЭА асты жагынан ачык, башкарылбоочусу ачык да, жабык да жасалат.
Ачык кабыктуу А-та көтөрүүчү газдын ашыгы тешик аркылуу чыгып, анын массасын азайтат. Шар-зонд резина кабыкта ж-а радиозонддо көтөрүүчү газдын басымы резина кабыкты чоюп, А-тын көлөмү 60‒300 эсе чоӊоет, ал 45‒48 км бийиктикке көтөрүлүүгө мүмкүндүк берет. Анын кабы полимер пленкадан ж-а кездеме пленкадан жасалып, бир гана жолу пайдаланылат . Көлөмү 15‒100 миӊм3. Жылуу аба толтурулуучу спорттук А-тын кабы бышык, ысыкка чыдамдуу материалдан жасалат. Ал көп жолу пайдаланылат. Б а й л а н м а А. (БА) изилдөөчү аппаратураларды, байланыш каражаттарын (радиолокаторлор, ретрансля торлор) көтөрүү үчүн атм-ны изилдөө, авиация чабуулунан (коргоо А.) коргоо ж. б. максаттарда колдонулат. БА шамалдын ылдамдыгы 35‒40 м/с кезде 2‒5 кмге көтөрүлө алат. Анын көлөмү бир нече м3дан 10‒12 миӊ м3га чейин жетет. Формасы сүйрү келип кошумча аэродинамикалык көтөрүү күчүн пайда кылат; тулкусуна экипаж үчүн гондола же аппаратура орнотулган контейнер, байлап коюучу зы маркан бекитилет. Ага көтөрүүчү газ суутек же гелий толтурулат. БА согуш учурунда шаарларды, портторду, маанилүү объектилерди жапыз учкан самолёттун чабуулунан сактоо үчүн колдонулган.