АБД АР-РАЗЗАК САМАРКАНДИ

АБД АР-РАЗЗАК САМАРКАНДИ, Камал ад-Дин абд-ар-Раззак ибн Жалал ад-Дин Исхак ас-Самарканди (1413, Афганистан, Герат шаары – 1482, ошол эле жерде) – орто азиялык тарыхчы. Атасы Маулана Жалал ад-Дин Исхак Самарканддан болуп, ал Тимурдун тукуму Шахрухтун (1405–1447) ордосунда кызмат кылган. Aбд ар-Раззак Самарканди атасынын жолун улап, Шахрух жана Абу-Саид султандын (1451–1469) кол алдында иштеген. 1442-ж. Шахрухтун элчилери менен Түштүк Индияга жөнөтүлгөн. 1446–47-ж. Ирандын түндүк провинциясы Гиланга элчилик тапшырма менен барган. 1463-ж. Абу Саид аны Шахрух негиздеген Герат ханакасына (дербишчиликти тутунгандардын ибадат жайы) шейх кызматына дайындаган. Өмүрүнүн акыркы мезгилдери Гератта өткөн. Ал белгилүү акын, вазир жанa меценат Мир Алишер Навоинин колдоосуна ээ болгон. Самарканди 1467–1471-ж. фарси (перс) тилинде «Матла ас-са дайн ва мажма ал-бахрайн» («Кош кут жылдызынын аткан жери жана кош деңиздин кошулган жери») деген тарыхый эмгегин жазган. Чыгарма моңгол-татарлардын басып алышынан башталып, 1304-ж. Тимур жана анын тукумдарынын 1471-жылга чейинки тарыхын камтыйт. Ушул мезгилдерге тиешелүү Орто Азия, Иран жанa Афганистандын тарыхын окуп үйрөнүп, изилдөөдө бул эмгек баалуу булактардан болуп эсептелет. Чыгармада Моголстанга жасаган Тимур жанa тимуриддердин жортуулдарын байланыштуу кыргыздар тууралуу эскерүүлөр кезигет. 1969-ж. бул эмгекти А. Урунбаев өзбек тилине которгон.

Ад.: Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды, Т. II. /Извлечения из персидских сочинений, собранные В. Г. Тизенгаузеном. М.-Л., 1941; Бартольд В. В. Двенадцать лекций по истории турецких народов Средней Азии //Работы по истории и филологии тюркских и монгольских народов. М., 2002.

Т. Асанов.