АРБУЗОВ Алексей Николаевич
АРБУЗОВ Алексей Николаевич (13. 5. 1908-жыл, Москва шаары – 20. 4. 1986-жыл, Москва шаары) – орус драматургу. СССР мамлекеттик сыйлыгынын лауреаты (1980). Ленинград театр окуу жайын бүткөн. Чыгармалары 1930-жылдан жарыялана баштаган. «Таня» (1939) пьесасы менен драматург катары таанылган. «Сүйүктүү алтоо» (1935), «Алыс жол» (1935),«Таң алдындагы шаар» (1941), «Четтеги үй»(1943), «Саякат жылдары» (1954), «Иркутск окуясы» (1959), «Саат он экиге кетти» (1959), "Жоголгон уул» (1961), «Байкуш Маратым» (1965), «Бактысыз адамдын бактылуу күнү», «Шайлоо» (1971),«Эски Арбаттын жомогу» (1972) жана башка чыгармаларды жазган. Ал чыгармаларында жаш муундардын ички дүйнөсүн калыптандыруу, тарбиялоо жана башка учурдун орчундуу моралдык-этикалык маселелерин көтөргөн.
Чыгармачылык жолу
14 жашында Мариин театрында статист болуп иштей баштаган. 16 жашында актёр жана режиссёр Павел Гайдебуровдун жетекчилиги астындагы драмалык студияга кирип, окууну аяктагандан кийин Гайдебуров жетектеген көчмө театрдын труппасына кабыл алынган. 1928-жылы А. Арбузов жаш актёрлор тобу менен бирге өзүнүн «Эксперименталдык драма цехин» түзгөн. Ал жабылгандан кийин Россиянын чакан шаарларында спектаклдер менен кыдырган дөңгөлөк театрын (агитвагон) уюштурууга катышкан. Биринчи көп актылуу пьесасы Ленинград шаарында коюлган, бирок ийгиликке жетишкен эмес. Андан кийин Москва шаарындагы Мейерхольд атындагы театрга кирип, көп өтпөй Пролеткульт театры адабий бөлүмүнүн башчысы болуп дайындалат. Бул кичинекей формадагы театр болгондуктан, А. Арбузов ага үгүттөө пикирлерин жазып турган. 1939-жылы В. Н. Плучек менен бирге Арбузов студиясы деген ат менен белгилүү болгон Москва театр студиясын уюштурган. Улуу Ата Мекендик согуштун башталышы менен студия фронттук театрга айланып, согуш аяктагандан кийин өз ишин токтоткон. Алексей Арбузовдун биринчи чыныгы ийгиликтүү пьесасы 1939-жылы жазылып, ошол эле жылы Андрей Лобанов тарабынан Революция театрында Мария Бабанова башкы ролдо ойногон «Таня» пьесасы болгон. Кийинчерээк «Таня» биринчи да, экинчи да басылышы менен (1946-жылы) өлкөнүн дээрлик бардык театрларында коюлуп, авторго чоң атак алып келген. А. Арбузовдун пьесалары дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө коюлган жана СССРдин сахналарынан түшкөн эмес («Иркутск окуясы» 1960–1961-жылдары эле 9000ден ашык ойнолгон). Анын пьеса формасы жаатындагы көптөгөн эксперименттери Теннесси Уильямс менен Жон Осборндун таасири жөнүндө күбөлөндүрөт.
Пьесалары
- 1930 – «Класс» (Чоң жашоо)
- 1935, 1958 (кайра иштелген) – «Алты сүйүктүү»
- 1935 – «Узак жол»
- 1935 – «Бактылуу дозор»
- 1938, 1947 (кайра иштелген) – «Таня», пьеса 1956-жылга чейин 1000 жолу коюлган.Сцена ортосундагы чоң интервалдар аркылуу Арбузов жаш студент кыздын бойго жеткен аң-сезимдүү дарыгер аялга айланганын көрсөтөт. Спектаклдин биринчи вариантында дал ушул бойго жеткен Танянын образы жеткиликтүү болбогондуктан, 1947-жылы пьесаны кайра иштеп чыккан.
- 1940, 1957 (кайра иштелген) – «Таң алдында шаар»
- 1942 – «Күтүлбөгөн күз», «Өлбөс» главасы астында А.Гладков менен биргеликте кайра каралган, 1965)
- 1943 – «Чет жактагы үй»,·«Черкизовдогу үй» главасы астында кайра каралган, 1954)
- 1948 – «Кыдырган жылдар», Ведерников главасы астында 1954, 1980-жылдары кайра каралган.
- 1952 – «Европа хроникасы»
- 1955 – «Бир күн мурун», И. С. Тургеневдин романы боюнча
- 1959, 1980 (кайра иштелген) – «Саат он эки болгондо»
- 1959 – «Иркут тарыхы», 1959–1964-жылдары 9000ден ашык жолу ойнолгон.
- 1959 – «Өлбөстүктүн алдындагы түн»
- 1960 – «Жоголгон уул»
- 1962 – «Бизди кайсы-бир жерде күтүшөт...»
- 1964 – «Кайрадан жаштык менен жолугушуу»
- 1965, 1980 (кайра иштелген) – «Байкуш Маратым», же «Бактылуу болуудан коркпо», Ленинград блокадасы учурундагы окуя көрсөтүлөт, автор өзүнө мүнөздүү окуяны көп жылдарга созуу ыкмасын колдонот (1965–1969-жылдар аралыгында 3253 жолу коюлган)