АНАЛХАК –

АНАЛХАК – даректер б-ча кыргыз элинин түпкү аталарынын бири. А-тын кыргыз генеологиясына киргизилиши Сайф ад-Дин Аксыкентинин «Мажму ат-таварих» (16-к.) кол жазмасына байланыштуу. Бул эмгекте кыргыздардын *Ак уул» жана *Куу уул» болуп, б. а. «оң канат» жана «сол канатка» бөлүнүшүндө А. алардын баш бабаларынын бири катары көрсөтүлөт. Кыргыз санжыраларынын көпчүлүгүндө А. кыргыз элинин түпкү аталарынан деп аталып, кээде ал аталыш – Аналак, Маналак, Самансур, Шамансур, Шейх Мансур түрүндө айтылат. Осмонаалы Сыдык уулунун Муктасар тарых-и Кыргызийа» (1913) жана Тарих-и Кыргыз Шадмания» (1914) эмгектеринде: «Кыргыздан Сафар шаа, андан Алхак; андан Рашидилха; андан – Аналхак. Бул ысымдар арабдар менен жакын турганда коюлган», – деп А. аталышынын кайдан чыккандыгын тактайт. Чыгыштаануу ил. изилдөөлөрүнүн жыйынтыгы көрсөткөндөй А. мусулман дининин суфий агымында пайда болгон түшүнүк деп саналат жана ал түп нускасында «Ана-л-Хакк» – деп айтылып, ал «Мен Кудаймын» дегенди билдирет. Мындай түшүнүктү 9–10-к-дын тогошунда жашаган айтылуу суфий шейхи – Шейх Мансур ал – Халладж айткан жана анын 9-к-дын соңунда диний миссия менен Чыгыш Түркстанга келип кеткендиги белгилүү. Балким, кыргыздардын Шейх Мансур ал Халладж менен жолугушу жана алардын бир бөлүгүнүн ислам динине кириши, суфий шейхинин 9-к-дын соңунда Чыгыш Түркстанга келген маалында болушу мүмкүн. Тарыхый булактарга ылайык, кыргыздар 9-к-дын орто ченинде Уйгур кагандыгын басып алгандан кийин, алардын бир бөлүгү Чыгыш Түркстанга жер которушкан жана A-ты баба башатына киргизилиши ушул мезгилде жүрсө керек.
М. Кожобеков.