АМУР

АМУР (тунгус-манжур тилдеринде амар – дарыя чаты; монголчо Хара-Мурэн – «кара дарыя»; кытайча Хэйлунцзян – «кара ажыдаар дарыясы») – Чыгыш Азиядагы дарыя.Шилка жана Аргунь д-нын кошулушунан пайда болот. Охот деңизинин Амур лиманына куят. Уз. 2824 км (Аргундун башатынан 4444 км, алабынын аянты 1856 миң км², анын көбү Россияда. Жогор жагы негизинен кууш, Зея д-нын чатынан тартып кенен өрөөн аркылуу агат.Кичи Хинган тоолору аркылуу акканда өрөөнү кууштап, төмөнкү агымында кайтадан кеңеет;мында А. салааларга бөлүнүп агат. Негизги куймалары: Зея, Бурея, Амгунь (сол), Сунгари,Уссури (оң). Орт. чыгымы 10800 м³/сек, эң көп чыгымы Хабаровск ш. тушта 40 000 м³/сек (жайында кирет), эң аз чыгымы 345 м³/сек. Суунун жазгы киришине кар суулары анча таасир кылбайт (кышкысын кар аз болгондуктан). Жазында ташкындайт. А-дан 1 суткада 41 миң т агынды агып өтөт. Жогорку агымы ноябрдын башталышынан майдын башталышына чейин, төмөн жатып ноябрдын аягынан апрелдин аягына чейин тоңот. Балык (кета, горбуша, калуга ж. б.) кармалат, А. – Ы. Чыгыштын маанилүү суу жолу (бардык жеринде кеме жүрөт). Боюнда Благовещенск, Хабаровск, Амурск, Комсомольск-на-Амуре, Николаевск-на-Амуре (Россия), Айхой (Хэйхэ; Кытай) ш. жайгашкан.