АПОМИКСИС

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
15:29, 15 -ноябрь (Жетинин айы) 2022 карата Dilde (Талкуулоо | салымдары) тарабынан жасалган версия
Jump to navigation Jump to search

АПОМИКСИС (апо... ж-а гр. mixis – аралашуу)– өсүмдүктөрдүн жыныссыз көбөйүүсү. «А.» терминин нем. генетиги Г. Винклер киргизген. Пар­ теногенез', гиногенез, андрогенез жолу м-н кээде гана жыныстык көбөйүүчү жаныбарларда (көпчүлүк жаргак канаттуулар, коңуздар, кээ бир кескелдириктер, балыктар ж. б.) да кезигет. Гүлдүү өсүмдүктөрдүн 80 тукуму, 300 уруусу А. жолу м-н көбөйөт. Мис., дан өсүмдүктөрү, цитрустар, роза гүлдүүлөр, о. эле папоротниктер ж. б. татаал түзүлүштүү өсүмдүктөрдө көп кезигет. Кээ бир өсүмдүктө (каакым, жылган, тогуз төбөл ж. б.) А. дайыма, башкаларында (пияз, тамеки ж. б.) чанда болот. A-те түйүлдүк зиготадан эмес уруктанбаган жумуртка клеткасынан (партеногенез же апизоотия) же татаал түзүлүштүү өсүмдүктөрдө түйүлдүк кабынын клеткасынан ж-а уруктун сома клеткасынан пайда болот. А. тукум куума, кээде тукум куубай эле кокустан болушу да мүмкүн. Көпчүлүк А-тик түрлөрдүн популяциясында жыныстык формалары да болот. Ар бир түрдүн урук пайда кылуусунда амфимиксис м-н А-тин конкреттүү катышы ген. жактан ж-а чөйрө факторлору м-н жөнгө салынып турат. Ген. жактан көп түрдүү тукум табигый ж-а жасалма тандоого ма�а­териал берүүчү амфимиксистен айырмаланып, А. көбүнчө хромосома саны ж-а генет. конституциясы эне организмге окшош клон берет. Мындай организмдер анча өзгөрбөйт ж-а табигый тандалууга материал аз болот. А-тин генет өзгөчөлүктөрү дан өсүмдүктөрүнүн, картошканын ж. б. гомозигаталуу формасын алууда, цитрус өсүмдүктөрүнүн түшүмүн жогорулатууда пайдаланылат.ат.