ИНЕРТТҮҮ ГАЗДАР

ИНЕРТТҮҮ ГАЗДАР , а с ы л г а з д а р, с е й ­р е к газдар – элементтердин мезгилдик систе­масынын VIII тобундагы хим. элементтер: ге­лий (Не), неон (Ne), аргон (Ar), криптон (Kr), ксенон (Xe), радон (Rn). Булардын ичинен Rn радиоактивдүү, туруктуу изотобу жок, Не жа­ратылышта ар кандай ядролук процесстердин (ядролук ажыроо) натыйжасында пайда болот. И. г. абада, сууда, кээ бир тоо тектердин кура­мында кезигет. Алар атомдорунун электрондук катмарлары толук толгондуктан, молекулала­ры бир атомдон турат ж-а алардын инерттүүлүгү ошого байланыштуу. Ушуга жараша алар кы­йындык м-н суюк абалга өтөт, суюлуу темп-расы ат. м-нын өсүшү м-н жогорулайт. Катуу абалда кубдук кристаллдык торчону пайда кылат. И. г. бардыгы диамагниттүү болушат. Сууда аз, орг. эриткичтерде дурусураак эришет да, ат. м. чоңойгон сайын эригичтиги көбөйөт. Бардык И. г. (гелийден башкасы) суу ж-а орг. эриткич­тер м-н туруксуз клатраттык бирикмелерди пай­да кылышат. Хим. бирикмелерди пайда кылуу жөндөмдүүлүгү: Xe→ Kr→Ar иретте азайып оту­рат (Rn радиоактивдүүлүгү жогору болгондук­тан, катарга кирген жок). И. г. азот м-н кыч­кылтекти алууда кошумча продуктулар ката­ры абадан алынат. Алар инерттүү чөйрө ката­ры металлургияда, атомдук ж-а ракеталык тех­никада, жарым өткөргүчтөрдү алууда ж. б. кол­донулат.