АТ ЖАБДЫКТАРЫ

 ‒ атка токуп минүүгө керектелүүчү буюм-шаймандар. А. ж-на ‒ ээр, үзөӊгү (боосу м-н), канжыга, көмөлдүрүк, куюшкан (куткуну м-н), басмайыл (боосу, көрпөчө бастыргычы, тогоолору м-н), чаполоӊ, желдик, тердик, ичмек, жүгөн (тизгини м-н), нокто (чылбыры м-н), көрпөчө, ат жабуу, камчы ж. б. кирет. Аталган буюмдардын ар бири өзүнчө кызмат аткарат. Мис., үзөӊгү атка минип, түшүш үчүн керек ж-а атчан жүргөндө, кишинин бутуна таканч болуп, теӊ салмактуулугун сактоо

Ат жабдыктары ‒ 1. ээр. 2. Үзөӊгү. 3. Сырткы басмайыл. 4. Ички басмайыл. 5. Камчы. 6. Көмөлдүрүк. 7. Жүгөн. 8. Куюшкан.

үчүн пайдаланса, куюшкан, көмөлдүрүк, басмайыл ээрди ат жонунда бекем кармап, оодурбайт, алдыга же артка жылдырбайт. Чаполоӊ эӊишке, сайышка (жоого) түшкөндө атка бекем туруу үчүн керек, тердик, ичмектер, аттын жонун ээрге сүрдүрбөй, жоор болуудан сактайт; терин сиӊирет; жүгөн, тизгин, нокто, чылбыр атты ийкемдүү башкаруу же байлап коюу үчүн керектелет. Кыргыз мүлүшкөрлөрүндө ат жабдыгы катары балдак да колдонулат. Аны ээрдин кашына орнотуп, кушту ууга алып чыкканда кондурат. Кыргыздар илгертен көчмөн болгондугу на байланыштуу А. ж-нын бүтүндөй турманын жасоого жетишкен. Бирок кыргыздардын байыркы мезгилде колдонуп жүргөн А. ж. азыркылардан алда канча жөнөкөй болгондугу археол. казуулардын натыйжасында аныкталган. Мис., мурда колдонулуп келген кийиз ээр, жыгач, мүйүз же коло тогоолор ж-а ооздуктар кийинчерээк темир м-н алмашыла баштаган, үзөнгүлөр да, ээрге атайын тагылып коюла турган жыгач, мүйүз, жез, темир үзөнгүлөр м-н алмашылган. Ылайыкташы ж-а санжыргасы жагынан А. ж. эки түрлүү болот: эркектердики ж-а аялдардыкы. Аялдардын ээри атайын кооздолуп, күмүш чаптырып, оймо-чиймелер м-н жасалгаланат. А. ж-н кызга арнап атайы жасатып, күйөөгө чыкканда сеп катары беришкен. Мис., кыздар үчүн кеӊ тамандуу, жогору жагында боо өткөзө турган атайын көзөнөгү бар күмүш жалатылган темир үзөнгүлөр жасалган. Кээде үзөнгүнү жыгачтан же мүйүздөн жасап, үстүнөн күмүш алкак м-н капташкан. Мындай үзөӊгү накер үзөӊгү деп аталат. А. ж-нын темирден жасалчу элементтерин (ооздук, тогоолор, үзөӊгү ж. б.) ‒ темир усталар, аларга күмүш жалатууну ‒ зергерлер, кайыштан же жиптен өрүлүп жасалчу элементтерин (жүгөн, куюшкан, көмүлдүрүк, басмайыл ж. б.) ‒ өрүмчүлөр же ээрчилер, ал эми ат жабууну уз аялдар жасашкан. А. ж-н жасоодо кайыш (үзөӊгү боо, жүгөн, нокто, куюшкан, көмөлдүрүк, басмайыл ж. б.), кийиз (ичмек, тердик, желдик, ат жабуу ж. б.), жүн ж-а пахта (көрпөчө же көпчүк, ат жабуу, шалча), ал эми кооздоодо жез, күмүш, асыл таштар, кээде алтын да колдонулат. Жүгөн, басмайыл, куюшкан, көмөлдүрүк, тердик көпчүлүк учурларда купа, сүзмө, гүл, мык, пыштаӊ, чор, тумарча сыяктуу күмүш оймо-чиймелер м-н жасалгаланат.