Difference between revisions of "АЛТЫНСАРИН Ыбырай"
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АЛТЫНСАРИН''' Ыбырай (2.11.1841, Казак Республикасы, Костанай облусу, Костанай району – 30. 7. 1889, ошол эле жерде) – казак элинин педагог агартуучусу, жазуучу, этнограф, коомдук ишмер. Ал орус мектебин (Оренбург) бүтүп, Торгай облусундагы мектепке орус тил мугалими (1860), ошол эле жерде элдик казак мектептеринин инспектору (1879) болуп иштеген. Окуу казак тилинде жүргүзүлгөн орус-казак мектеп интернаттарына билим берүү системасын иштеп чыккан. Балдар үчүн интернат, эки класстык 4 окуу жайын, 7 башталгыч мектебин, кол өнөрчүлөр окуу жайын, казак мугалимдер мектебин ачкан. «Кыргыз хрестоматиясы», «Кыргыздарга орус тилин үйрөтүүнүн | '''АЛТЫНСАРИН''' Ыбырай (2.11.1841, Казак Республикасы, Костанай облусу, Костанай району – 30. 7. 1889, ошол эле жерде) – казак элинин педагог агартуучусу, жазуучу, этнограф, коомдук ишмер. Ал орус мектебин (Оренбург) бүтүп, Торгай облусундагы мектепке орус тил мугалими (1860), ошол эле жерде элдик казак мектептеринин инспектору (1879) болуп иштеген. Окуу казак тилинде жүргүзүлгөн орус-казак мектеп интернаттарына билим берүү системасын иштеп чыккан. Балдар үчүн интернат, эки класстык 4 окуу жайын, 7 башталгыч мектебин, кол өнөрчүлөр окуу жайын, казак мугалимдер мектебин ачкан. «Кыргыз хрестоматиясы», «Кыргыздарга орус тилин үйрөтүүнүн баштоочу колдонмосу» окуу китептерин түзгөн (1879). «Жаз», «Өзөн» аттуу ырлардын, «Таза булак», «Асыл чөп», «Эне менен бала» ж. б. бир нече аңгемелердин автору. Л. Н Толстой, Д. И. Тихомиров, И. А. Крылов, К. Д. Ушинскийдин чыгармаларын которуп, казак адабиятын көркөм котормо жанры <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> да байыткан. Н. Г. Чернышевский, В. Г. Белинский, Н. А. Добролюбов, Г. Гегель, Ж. Ж. Руссо <span cat="ж.кыск" oldv="ж-а">жана</span> чыгыш, араб философторунун эмгектери <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> тааныш болгон. Алтынсариндин чыгармалары, каттары, баяндамалары философиялык көз карашта жазылган. Казакстанда районго, айылга <span cat="ж.кыск" oldv="ж-а">жана</span> ЖОЖдорго анын ысымы коюлган. | ||
<br>Ад.: ''Тажибаев Т.'' Развитие просвещения и педагогической мысли в Казакстане во второй половине XIX века, А.-А., 1958; ''Дербисалин Ы.,'' Ыбырай Алтынсарин. Өмүрү жана ишмердиги жөнүндө, А.,1965. | |||
''М. Молдалиева.''<br> | ''М. Молдалиева.''<br> | ||
17:04, 3 -ноябрь (Жетинин айы) 2023 -деги абалы
АЛТЫНСАРИН Ыбырай (2.11.1841, Казак Республикасы, Костанай облусу, Костанай району – 30. 7. 1889, ошол эле жерде) – казак элинин педагог агартуучусу, жазуучу, этнограф, коомдук ишмер. Ал орус мектебин (Оренбург) бүтүп, Торгай облусундагы мектепке орус тил мугалими (1860), ошол эле жерде элдик казак мектептеринин инспектору (1879) болуп иштеген. Окуу казак тилинде жүргүзүлгөн орус-казак мектеп интернаттарына билим берүү системасын иштеп чыккан. Балдар үчүн интернат, эки класстык 4 окуу жайын, 7 башталгыч мектебин, кол өнөрчүлөр окуу жайын, казак мугалимдер мектебин ачкан. «Кыргыз хрестоматиясы», «Кыргыздарга орус тилин үйрөтүүнүн баштоочу колдонмосу» окуу китептерин түзгөн (1879). «Жаз», «Өзөн» аттуу ырлардын, «Таза булак», «Асыл чөп», «Эне менен бала» ж. б. бир нече аңгемелердин автору. Л. Н Толстой, Д. И. Тихомиров, И. А. Крылов, К. Д. Ушинскийдин чыгармаларын которуп, казак адабиятын көркөм котормо жанры менен да байыткан. Н. Г. Чернышевский, В. Г. Белинский, Н. А. Добролюбов, Г. Гегель, Ж. Ж. Руссо жана чыгыш, араб философторунун эмгектери менен тааныш болгон. Алтынсариндин чыгармалары, каттары, баяндамалары философиялык көз карашта жазылган. Казакстанда районго, айылга жана ЖОЖдорго анын ысымы коюлган.
Ад.: Тажибаев Т. Развитие просвещения и педагогической мысли в Казакстане во второй половине XIX века, А.-А., 1958; Дербисалин Ы., Ыбырай Алтынсарин. Өмүрү жана ишмердиги жөнүндө, А.,1965.
М. Молдалиева.