Difference between revisions of "АЦИКЛДҮҮ БИРИКМЕЛЕР"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (5), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (5)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АЦИКЛДҮҮ БИРИКМЕЛЕР''' ‒ молекуладагы көмүртек атомдору бири-бири <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жөнөкөй, кош же үч байланыштар аркылуу бириккен, калган валенттүүлүктөрү суутектин атому <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> байланышкан ачык чынжырлуу углеводороддор <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> алардын туундулары. Алар алифаттык же май катарындагы бирикмелер деп аталат. Булар белгилүү шартта карбоциклдүү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> гетероциклдүү бирикмелерге, тескерисинче алар кайра А. б-ге өтөт. | '''АЦИКЛДҮҮ БИРИКМЕЛЕР''' ‒ молекуладагы көмүртек атомдору бири-бири <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жөнөкөй, кош же үч байланыштар аркылуу бириккен, калган валенттүүлүктөрү суутектин атому <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> байланышкан ачык чынжырлуу углеводороддор <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> алардын туундулары. Алар алифаттык же май катарындагы бирикмелер деп аталат. Булар белгилүү шартта карбоциклдүү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> гетероциклдүү бирикмелерге, тескерисинче алар кайра А. б-ге өтөт. Мисалы, ацетилен <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> анын гомологдору жогорку температурада (600°С) ароматтык бирикмелерди пайда кылса, циклопропанды <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> тиофенди гидрирлөөдөн пропан <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> бутан алынат. А. б-дин негизги булагы ‒ нефть <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> өсүмдүктөр, СО <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Н<sub>2</sub>ден синтезделип алынган өнөр жай продуктулары. Нефтини кайра иштетүүдөн өнөр жайда негизинен алкандар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> алкендер алынат. А. б-ден өнөр жайда самын, ар түрдүү оргганикалык эриткичтер (эфир, хлороформ, дихлорэтан, ацетон ж. б.), антифриздер, жыпар жыттуу ж. б. заттар алынат. | ||
''С. Адылов''.<br> | ''С. Адылов''.<br> | ||
14:04, 2 -ноябрь (Жетинин айы) 2023 -деги абалы
АЦИКЛДҮҮ БИРИКМЕЛЕР ‒ молекуладагы көмүртек атомдору бири-бири менен жөнөкөй, кош же үч байланыштар аркылуу бириккен, калган валенттүүлүктөрү суутектин атому менен байланышкан ачык чынжырлуу углеводороддор жана алардын туундулары. Алар алифаттык же май катарындагы бирикмелер деп аталат. Булар белгилүү шартта карбоциклдүү жана гетероциклдүү бирикмелерге, тескерисинче алар кайра А. б-ге өтөт. Мисалы, ацетилен жана анын гомологдору жогорку температурада (600°С) ароматтык бирикмелерди пайда кылса, циклопропанды жана тиофенди гидрирлөөдөн пропан менен бутан алынат. А. б-дин негизги булагы ‒ нефть жана өсүмдүктөр, СО менен Н2ден синтезделип алынган өнөр жай продуктулары. Нефтини кайра иштетүүдөн өнөр жайда негизинен алкандар менен алкендер алынат. А. б-ден өнөр жайда самын, ар түрдүү оргганикалык эриткичтер (эфир, хлороформ, дихлорэтан, ацетон ж. б.), антифриздер, жыпар жыттуу ж. б. заттар алынат.
С. Адылов.