Difference between revisions of "АЛЮМИНИЙ"
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АЛЮМИНИЙ''' (лат. Aluminium), AI – ''элементтердин мезгилдик системасынын'' 3-тобунан орун алган | '''АЛЮМИНИЙ''' (лат. Aluminium), AI – ''элементтердин мезгилдик системасынын'' 3-тобунан орун алган химиялык элемент, ат. н. 13, ат. м. 26,9815. Жер кыртышында таралышы боюнча металлдардын ичинен 1-орунду ээлейт (8,8%). Жаратылыштагы негизги бирикмелери – алюмосиликаттар, боксит, корунд <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> криолит. Жылуулукту, электрди жакшы өткөргөн, коррозияга туруктуу, чоюлгуч, жеңил, оңой ширетилүүчү, күмүш сымал ак металл. Таза Алюминийдин (99,996%) с. салм. 27, тыгызд. 2698 ''кг/мз'' (20°С), б. эрүү t 660,24°С, кайноо t 2500°С. Сырткы электрондук катмарында 3 электрону (3s<sup>2</sup>3pi) бар. Si, Си, Zn, Мп ж. б. элементтер <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> ар түрдүү касиеттеги өтө бышык куймаларды пайда кылат. Абада тез окистенгендиктен металлды андан ары окистенүүдөн сактоочу АlОзтүн жука кабыкчасы <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> капталат. Анын майда күкүмү ысытканда күйөт. Кычкылтек <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> активдүү кошулуу касиети металлдарды алардын оксиддеринен калыбына келтирүү үчүн колдонулат. Жогорку темп-рада азот, көмүртек, күкүрт <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> реакцияга кирип, нитридди (A1N), карбидди (А1<sub>4</sub>С<sub>3</sub>), сульфидди (A1<sub>2</sub>S<sub>3</sub>), галогендер <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> галогениддерди (AIF<sub>3</sub>, А1С1<sub>3</sub>) берет. Щелочто оңой эрип, суутекти бөлүп чыгарат да, алюминатты пайда кылат: 2AI+2NaOH+10H<sub>2</sub>O=2Na[Al(OH)<sub>4</sub>(H<sub>2</sub>O)<sub>2</sub>]+ЗН<sub>2</sub>. Ал өнөр жайда криолитте (NagAlF<sub>6</sub>) эритилген бокситти электролиздөөдөн алынат. Алюминий электр техникасында, авиация өнөр жайда, металлургияда, архитектурада, ядролук реакторлордо, турмуш-тиричилик буюмдарын жасоодо кеңири колдонулат.<br> | ||
t 660,24°С, кайноо t 2500°С. Сырткы электрондук катмарында 3 электрону (3s<sup>2</sup>3pi) бар. Si, Си, Zn, Мп ж. б. элементтер <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> ар түрдүү касиеттеги өтө бышык куймаларды пайда кылат. Абада тез окистенгендиктен металлды андан ары окистенүүдөн сактоочу АlОзтүн жука кабыкчасы <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> капталат. Анын майда күкүмү ысытканда күйөт. Кычкылтек <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> активдүү кошулуу касиети металлдарды алардын оксиддеринен калыбына келтирүү үчүн колдонулат. Жогорку темп-рада азот, көмүртек, күкүрт <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> реакцияга кирип, нитридди (A1N), карбидди (А1<sub>4</sub>С<sub>3</sub>), сульфидди (A1<sub>2</sub>S<sub>3</sub>), галогендер <span cat="ж.кыск" oldv="м-н">менен</span> галогениддерди (AIF<sub>3</sub>, А1С1<sub>3</sub>) берет. Щелочто оңой эрип, суутекти бөлүп чыгарат да, алюминатты пайда кылат: 2AI+2NaOH+10H<sub>2</sub>O=2Na[Al(OH)<sub>4</sub>(H<sub>2</sub>O)<sub>2</sub>]+ЗН<sub>2</sub>. Ал өнөр жайда криолитте (NagAlF<sub>6</sub>) эритилген бокситти электролиздөөдөн алынат. | |||
электр техникасында, авиация өнөр жайда, металлургияда, архитектурада, ядролук реакторлордо, турмуш-тиричилик буюмдарын жасоодо кеңири колдонулат.<br> | |||
11:08, 30 -октябрь (Тогуздун айы) 2023 -деги абалы
АЛЮМИНИЙ (лат. Aluminium), AI – элементтердин мезгилдик системасынын 3-тобунан орун алган химиялык элемент, ат. н. 13, ат. м. 26,9815. Жер кыртышында таралышы боюнча металлдардын ичинен 1-орунду ээлейт (8,8%). Жаратылыштагы негизги бирикмелери – алюмосиликаттар, боксит, корунд жана криолит. Жылуулукту, электрди жакшы өткөргөн, коррозияга туруктуу, чоюлгуч, жеңил, оңой ширетилүүчү, күмүш сымал ак металл. Таза Алюминийдин (99,996%) с. салм. 27, тыгызд. 2698 кг/мз (20°С), б. эрүү t 660,24°С, кайноо t 2500°С. Сырткы электрондук катмарында 3 электрону (3s23pi) бар. Si, Си, Zn, Мп ж. б. элементтер менен ар түрдүү касиеттеги өтө бышык куймаларды пайда кылат. Абада тез окистенгендиктен металлды андан ары окистенүүдөн сактоочу АlОзтүн жука кабыкчасы менен капталат. Анын майда күкүмү ысытканда күйөт. Кычкылтек менен активдүү кошулуу касиети металлдарды алардын оксиддеринен калыбына келтирүү үчүн колдонулат. Жогорку темп-рада азот, көмүртек, күкүрт менен реакцияга кирип, нитридди (A1N), карбидди (А14С3), сульфидди (A12S3), галогендер менен галогениддерди (AIF3, А1С13) берет. Щелочто оңой эрип, суутекти бөлүп чыгарат да, алюминатты пайда кылат: 2AI+2NaOH+10H2O=2Na[Al(OH)4(H2O)2]+ЗН2. Ал өнөр жайда криолитте (NagAlF6) эритилген бокситти электролиздөөдөн алынат. Алюминий электр техникасында, авиация өнөр жайда, металлургияда, архитектурада, ядролук реакторлордо, турмуш-тиричилик буюмдарын жасоодо кеңири колдонулат.