Difference between revisions of "АЙГҮЛ"

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
Jump to navigation Jump to search
1 -сап: 1 -сап:
'''АЙГҮЛ,''' э д у а р д  ч а а р  г ү л ү ''\Petilium eduardii'' (A. Regel ex Lozinsk) Vved.] – лилия гүлдүүлөр тукумундагы пияз түптүү өсүмдүк. Көп жылдык поликарптык эфемероид. Пияз түбү саргыч, ичи  күңүрт&#8209;боз, сырты кабыкчалуу, жытсыз, ири жумуру, тоголок сымал, калыңдыгы 4–9 ''см.'' Сабагы тик, түксүз, бийикт. 37­95 ''см,'' бир кылка, орто чени жалбыраксыз, са­бактагы жалбырактары ачык жашыл, узун лан­цеттүү, сабагынын жарымын курчаган, учтуу, төмөнкү жалбырактарынын уз. 10&#8209;15 ''см,'' туу­расы 5&#8209;12 ''см,'' гүл жан жалбырактары сабакта­гыларынан ичке <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> кыска, сызыктай, чоку­сунда чатырча топ гүлү бар. Гүлдөп турган өсүмдүктө 20&#8209;40 сабагы <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> 5&#8209;25 чоку жалбырактары, гүл тобунда 15ке чейин (көбүнчө 4-5)  гүл болот; гүл коргону ачык кызыл, жазы коңгуроодой, уз. 4,5&#8209;6,5 ''см,'' узунча&#8209;ланцеттүү. Мөмөсү – кургак кутуча, уз. 6&#8209;7 ''см,'' уругу майда, күрөң. Пияз түбү 15&#8209;30 ''см'' терендикке чейин өсүп, кар кеткенде тез эле өнүп чыгат. Марттын башынан майдын аягына чейин гүлдөп, бир гүлү 15 күнгө чейин турат. Тажикстан, Өзбекстан,Түн. Афганстан, Кашмир (Индия) <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> Кыргызстанда кездешет. Кыргызстанда Түркстан тоо кыр­касында (Айгүл­-Таш тоосунун түн. капталында, Ко­зулан-Ташта <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> Баткен ш&#8209;нын түш. чыгышын­да, Исфара суусунун алабында, Лайли&#8209;Мазар суу-
'''АЙГҮЛ,''' э д у а р д  ч а а р  г ү л ү ''\Petilium eduardii'' (A. Regel ex Lozinsk) Vved.] – лилия гүлдүүлөр тукумундагы пияз түптүү өсүмдүк. Көп жылдык поликарптык эфемероид. Пияз түбү саргыч, ичи  күңүрт&#8209;боз, сырты кабыкчалуу, жытсыз, ири жумуру, тоголок сымал, калыңдыгы 4–9 ''см.'' Сабагы тик, түксүз, бийиктиги 37­95 ''см,'' бир кылка, орто чени жалбыраксыз, са­бактагы жалбырактары ачык жашыл, узун лан­цеттүү, сабагынын жарымын курчаган, учтуу, төмөнкү жалбырактарынын узуундугу 10&#8209;15 ''см,'' туу­расы 5&#8209;12 ''см,'' гүл жан жалбырактары сабакта­гыларынан ичке <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> кыска, сызыктай, чоку­сунда чатырча топ гүлү бар. Гүлдөп турган өсүмдүктө 20&#8209;40 сабагы <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> 5&#8209;25 чоку жалбырактары, гүл тобунда 15ке чейин (көбүнчө 4-5)  гүл болот; гүл коргону ачык кызыл, жазы коңгуроодой, узундугу  4,5&#8209;6,5 ''см,'' узунча&#8209;ланцеттүү. Мөмөсү – кургак кутуча, уз. 6&#8209;7 ''см,'' уругу майда, күрөң. Пияз түбү 15&#8209;30 ''см'' терендикке чейин өсүп, кар кеткенде тез эле өнүп чыгат. Марттын башынан майдын аягына чейин гүлдөп, бир гүлү 15 күнгө чейин турат. Тажикстан, Өзбекстан,Түндүк Афганстан, Кашмир (Индия) <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> Кыргызстанда кездешет. Кыргызстанда Түркстан тоо кыр­касында (Айгүл­-Таш тоосунун түндүк  капталында, Ко­зулан-Ташта <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> Баткен шаарынын түштүк чыгышын­да, Исфара суусунун алабында, Лайли&#8209;Мазар суу-
[[File:АЙГҮЛ47.png | thumb|none]]
[[File:АЙГҮЛ47.png | thumb|none]]
сунун сол жээгиндеги капчыгайда) өсөт. А. өскөн аймактарга «улуттук парк» деген статус берип, аны коргоо б&#8209;ча кеңири түшүнүк иштерин жүр­гүзүп, пияз түбүн казып алууга <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> мал жаюуга тыюу салып, ботан. бакта өстүрүлүшү керек. Кыргызстандын  Кызыл  китебине киргизилген.<br>''К. Т. Шалпыков.''<br>
сунун сол жээгиндеги капчыгайда) өсөт. Айгүл өскөн аймактарга «улуттук парк» деген статус берип, аны коргоо боюнча кеңири түшүнүк иштерин жүр­гүзүп, пияз түбүн казып алууга <span cat='ж.кыск' oldv='ж&#8209;а'>жана</span> мал жаюуга тыюу салып, ботаникалык  бакта өстүрүлүшү керек. Кыргызстандын  Кызыл  китебине киргизилген.<br>''К. Т. Шалпыков.''<br>

14:14, 5 Сентябрь (Аяк оона) 2023 -деги абалы

АЙГҮЛ, э д у а р д ч а а р г ү л ү \Petilium eduardii (A. Regel ex Lozinsk) Vved.] – лилия гүлдүүлөр тукумундагы пияз түптүү өсүмдүк. Көп жылдык поликарптык эфемероид. Пияз түбү саргыч, ичи күңүрт‑боз, сырты кабыкчалуу, жытсыз, ири жумуру, тоголок сымал, калыңдыгы 4–9 см. Сабагы тик, түксүз, бийиктиги 37­95 см, бир кылка, орто чени жалбыраксыз, са­бактагы жалбырактары ачык жашыл, узун лан­цеттүү, сабагынын жарымын курчаган, учтуу, төмөнкү жалбырактарынын узуундугу 10‑15 см, туу­расы 5‑12 см, гүл жан жалбырактары сабакта­гыларынан ичке жана кыска, сызыктай, чоку­сунда чатырча топ гүлү бар. Гүлдөп турган өсүмдүктө 20‑40 сабагы жана 5‑25 чоку жалбырактары, гүл тобунда 15ке чейин (көбүнчө 4-5) гүл болот; гүл коргону ачык кызыл, жазы коңгуроодой, узундугу 4,5‑6,5 см, узунча‑ланцеттүү. Мөмөсү – кургак кутуча, уз. 6‑7 см, уругу майда, күрөң. Пияз түбү 15‑30 см терендикке чейин өсүп, кар кеткенде тез эле өнүп чыгат. Марттын башынан майдын аягына чейин гүлдөп, бир гүлү 15 күнгө чейин турат. Тажикстан, Өзбекстан,Түндүк Афганстан, Кашмир (Индия) жана Кыргызстанда кездешет. Кыргызстанда Түркстан тоо кыр­касында (Айгүл­-Таш тоосунун түндүк капталында, Ко­зулан-Ташта жана Баткен шаарынын түштүк чыгышын­да, Исфара суусунун алабында, Лайли‑Мазар суу-

АЙГҮЛ47.png

сунун сол жээгиндеги капчыгайда) өсөт. Айгүл өскөн аймактарга «улуттук парк» деген статус берип, аны коргоо боюнча кеңири түшүнүк иштерин жүр­гүзүп, пияз түбүн казып алууга жана мал жаюуга тыюу салып, ботаникалык бакта өстүрүлүшү керек. Кыргызстандын Кызыл китебине киргизилген.
К. Т. Шалпыков.