Difference between revisions of "АВСТРАЛИЯ (мамлекет)"
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АВСТРАЛИЯ''' (Australia) – Австралия материгиндеги мамлекет. Материкке жакын жайгашкан Тасмания | '''АВСТРАЛИЯ''' (Australia) – Австралия материгиндеги мамлекет. Материкке жакын жайгашкан Тасмания аралы да Австралиянын курамына кирет.[[File:АВСТРАЛИЯ88.png | thumb|none]] | ||
Түндүгүн Тимор, Арафура деңиздери <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Торрес кысыгы, чыгышын Коралл <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Тасман | Түндүгүн Тимор, Арафура деңиздери <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Торрес кысыгы, чыгышын Коралл <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Тасман деңиздери, түштүгүн Басс кысыгы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Инди океаны чулгап жатат. Чет жакасындагы Флиндерс, Кинг, Кенгуру ж. б. майда аралдарды, ошондой эле Картье, Эшмор, Рождество, Кокостуу (Киллинг), Херд, Макдональд, Норфолк аралдары да Австралияга карайт. Аянты 7,7 млн ''км<sup>2</sup>.'' Калкы 23,1 млн (2013). Борбору – Канберра ш. Расмий тили англис тили.<br>Акча бирдиги - Австралия доллары.<br> | ||
==Мамлекеттик түзүлүшү == | ==Мамлекеттик түзүлүшү == | ||
Австралия – Улуу Британия шериктештигинин курамына кирген федерациялык мамлекет. 6 штаттан, 2 аймактан (Түн. <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Федерациялык Борбор) турат. Конституциясы 1900-ж. 9-июлда кабыл алынган, Башкаруу формасы – конституциялык монархия. Мамлекет башчысы – Британия монархы, өлкөнү анын өкүлү генерал-губернатор башкарат (аны Австралиянын премьер-министринин сунушу <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> монарх 5 жылга дайындайт). Мыйзам чыгаруу бийлигинин Жогорку органы – парламент, ал монархтан <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> 2 палатадан – Сенат <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Өкүлдөр палатасынан турат. Сенат (бардыгы 76 депутат; ар бир штаттан 12ден, 1974-жылдан ар бир аймактан 2ден депутат) – пропорциялык өкүлдөр системасы боюнча 6 жылга шайланып, ар бир 3 жылда жарымы жаңыланып турат. Төмөнкү палата (148 депутат) мажоритардык система боюнча (альтернативдүү добуш берүү аркылуу) 3 жылга шайланат. Генерал-губернатор конституциялык органды – Федерациялык аткаруу советин дайындайт. Айрым учурларда генерал-губернатор Өкүлдөр палатасын <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Сенатты таратууга укуктуу. Өкүлдөр палатасынын полномочиесинин бүтөөрүнө 6 ай калганда аларды тарата албайт. Ар бир штатка монарх тарабынан губернатор дайындалат. Бардык штат (Квинслендцен башкасы) эки палаталуу (Мыйзам чыгаруу совети <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Мыйзам чыгаруу жыйыны же Жыйын палатасы) легислатурага ээ. Штат өкмөтүн премьер-министр жетектейт. Штаттар – графтыкка, графтык – бөлүнөт. Союздук эки аймакты бир палаталуу легислатура <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> өкмөт башкарат.<br>'''Табиятын''' к. ''Австралия'' материги.<br>'''Калкынын''' негизин австралиялыктар (31,13%), англичандар (29,65%), ирланддар (9,08%) ж. б. түзөт (2006). Ал эми антропогендик курамы ар түрдүү. Жергиликтүү калкы – австр. аборигендер 2,5%. Алардын англ. колониялоо мезгилинде (18-кылымдын аягы) массалык кыргындан калгандары өлкөнүн ички аймактарында гана жашайт. Калгандары ар кыл антропогендик типтерге, көбүнчө европеоид расасына кирет. Австралия дүйнөдөгү калк эң сейрек отурукташкан өлкө. Калкынын орточо жыштыгы 1 ''км<sup>2</sup>'' жерге 2,8 туура келет. | |||
[[File:АВСТРАЛИЯ89.png | thumb|none]] | [[File:АВСТРАЛИЯ89.png | thumb|none]] | ||
14:35, 16 Август (Баш оона) 2023 -деги абалы
АВСТРАЛИЯ (Australia) – Австралия материгиндеги мамлекет. Материкке жакын жайгашкан Тасмания аралы да Австралиянын курамына кирет.
Түндүгүн Тимор, Арафура деңиздери жана Торрес кысыгы, чыгышын Коралл жана Тасман деңиздери, түштүгүн Басс кысыгы жана Инди океаны чулгап жатат. Чет жакасындагы Флиндерс, Кинг, Кенгуру ж. б. майда аралдарды, ошондой эле Картье, Эшмор, Рождество, Кокостуу (Киллинг), Херд, Макдональд, Норфолк аралдары да Австралияга карайт. Аянты 7,7 млн км2. Калкы 23,1 млн (2013). Борбору – Канберра ш. Расмий тили англис тили.
Акча бирдиги - Австралия доллары.
Мамлекеттик түзүлүшү
Австралия – Улуу Британия шериктештигинин курамына кирген федерациялык мамлекет. 6 штаттан, 2 аймактан (Түн. жана Федерациялык Борбор) турат. Конституциясы 1900-ж. 9-июлда кабыл алынган, Башкаруу формасы – конституциялык монархия. Мамлекет башчысы – Британия монархы, өлкөнү анын өкүлү генерал-губернатор башкарат (аны Австралиянын премьер-министринин сунушу менен монарх 5 жылга дайындайт). Мыйзам чыгаруу бийлигинин Жогорку органы – парламент, ал монархтан жана 2 палатадан – Сенат жана Өкүлдөр палатасынан турат. Сенат (бардыгы 76 депутат; ар бир штаттан 12ден, 1974-жылдан ар бир аймактан 2ден депутат) – пропорциялык өкүлдөр системасы боюнча 6 жылга шайланып, ар бир 3 жылда жарымы жаңыланып турат. Төмөнкү палата (148 депутат) мажоритардык система боюнча (альтернативдүү добуш берүү аркылуу) 3 жылга шайланат. Генерал-губернатор конституциялык органды – Федерациялык аткаруу советин дайындайт. Айрым учурларда генерал-губернатор Өкүлдөр палатасын жана Сенатты таратууга укуктуу. Өкүлдөр палатасынын полномочиесинин бүтөөрүнө 6 ай калганда аларды тарата албайт. Ар бир штатка монарх тарабынан губернатор дайындалат. Бардык штат (Квинслендцен башкасы) эки палаталуу (Мыйзам чыгаруу совети жана Мыйзам чыгаруу жыйыны же Жыйын палатасы) легислатурага ээ. Штат өкмөтүн премьер-министр жетектейт. Штаттар – графтыкка, графтык – бөлүнөт. Союздук эки аймакты бир палаталуу легислатура жана өкмөт башкарат.
Табиятын к. Австралия материги.
Калкынын негизин австралиялыктар (31,13%), англичандар (29,65%), ирланддар (9,08%) ж. б. түзөт (2006). Ал эми антропогендик курамы ар түрдүү. Жергиликтүү калкы – австр. аборигендер 2,5%. Алардын англ. колониялоо мезгилинде (18-кылымдын аягы) массалык кыргындан калгандары өлкөнүн ички аймактарында гана жашайт. Калгандары ар кыл антропогендик типтерге, көбүнчө европеоид расасына кирет. Австралия дүйнөдөгү калк эң сейрек отурукташкан өлкө. Калкынын орточо жыштыгы 1 км2 жерге 2,8 туура келет.
