Difference between revisions of "АВСТРИЯ ИМПЕРИЯСЫ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (6), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (7), А. и. → <span cat='ж.кыск' oldv='А. и.'>анын ичинде</span> (2)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АВСТРИЯ ИМПЕРИЯСЫ''' ‒ 1806‒67- | '''АВСТРИЯ ИМПЕРИЯСЫ''' ‒ 1806‒67-жылдары ''Габсбургдар'' династиясына караган аймактарда өкүм сүргөн мамлекет. «Ыйык Рим империясы» кыйраган соӊ (1806), анын императору Франц II өзүн Австриянын императору Франц I деп жарыялоо <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Австриялык үйгө <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Габсбургдарга таандык жерлерди ‒ Богемия, Венгрия, Хорватия, Трансильвания, Галиция <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Түн. Италиянын көп бөлүгүн башкарып калган. А<span cat='ж.кыск' oldv='А. и.'>нын ичинде</span> 19-кылымдын башынан Франция <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> согуштарга, 1815-жылы ''Ыйык Союзду'' түзүүгө катышат. Франц I мураскери Фердинанд I башкарган мезгилинде көп улуттуу империянын курамындагы элдердин улуттук аӊ-сезиминин өсүшү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> өз алдынчалык үчүн күрөшү башталат. 1848-жылы өлкөдөгү оор экономикалык кризистен улам элдик толкундоолордун жүрүшүндө канцлер Меттерних отставкага кетүүгө мажбур болот. Император өлкөдө цензураны жоюуга <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> жаӊы конституцияны кабыл алууга убада берген. Бирок, апрелде жарыяланган конституция оппозициянын лидерлерин канааттандырган эмес. Натыйжада Австрияда революция башталган (к. ''Австриядагы революция''). Император Инсбургга качып кетип, тактыдан баш тарткан. Анын ордуна 18 жаштагы жээни Франц Иосиф такка отурган. Революциянын жүрүшүндө империянын курамында жашаган венгрлер, чехтер, словактар, румындар, италиялыктар өз алдынчалык үчүн күрөш башташкан. Бирок оппозициянын катарындагы пикир келишпестиктерди пайдалануу <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> император Франц Иосиф <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> канцлер Шварценберг кырдаалды көзөмөлгө алууга жетишип, Прагадагы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Венадагы элдик кыймылдар армиянын жардамы <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> басылган. 1866-жылы Италия <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Пруссия <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> болгон согуштардагы жеӊилүүдөн кийин Австрия <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Венгриянын ортосунда кол коюлган макулдашуу боюнча 1867-жылы <span cat='ж.кыск' oldv='А. и.'>анын ичинде</span> дуалисттик ''Австрия-Венгрия империясы'' болуп кайра түзүлгөн. | ||
11:22, 11 Август (Баш оона) 2023 -деги абалы
АВСТРИЯ ИМПЕРИЯСЫ ‒ 1806‒67-жылдары Габсбургдар династиясына караган аймактарда өкүм сүргөн мамлекет. «Ыйык Рим империясы» кыйраган соӊ (1806), анын императору Франц II өзүн Австриянын императору Франц I деп жарыялоо менен Австриялык үйгө жана Габсбургдарга таандык жерлерди ‒ Богемия, Венгрия, Хорватия, Трансильвания, Галиция жана Түн. Италиянын көп бөлүгүн башкарып калган. Анын ичинде 19-кылымдын башынан Франция менен согуштарга, 1815-жылы Ыйык Союзду түзүүгө катышат. Франц I мураскери Фердинанд I башкарган мезгилинде көп улуттуу империянын курамындагы элдердин улуттук аӊ-сезиминин өсүшү жана өз алдынчалык үчүн күрөшү башталат. 1848-жылы өлкөдөгү оор экономикалык кризистен улам элдик толкундоолордун жүрүшүндө канцлер Меттерних отставкага кетүүгө мажбур болот. Император өлкөдө цензураны жоюуга жана жаӊы конституцияны кабыл алууга убада берген. Бирок, апрелде жарыяланган конституция оппозициянын лидерлерин канааттандырган эмес. Натыйжада Австрияда революция башталган (к. Австриядагы революция). Император Инсбургга качып кетип, тактыдан баш тарткан. Анын ордуна 18 жаштагы жээни Франц Иосиф такка отурган. Революциянын жүрүшүндө империянын курамында жашаган венгрлер, чехтер, словактар, румындар, италиялыктар өз алдынчалык үчүн күрөш башташкан. Бирок оппозициянын катарындагы пикир келишпестиктерди пайдалануу менен император Франц Иосиф жана канцлер Шварценберг кырдаалды көзөмөлгө алууга жетишип, Прагадагы жана Венадагы элдик кыймылдар армиянын жардамы менен басылган. 1866-жылы Италия жана Пруссия менен болгон согуштардагы жеӊилүүдөн кийин Австрия менен Венгриянын ортосунда кол коюлган макулдашуу боюнча 1867-жылы анын ичинде дуалисттик Австрия-Венгрия империясы болуп кайра түзүлгөн.