Difference between revisions of "БАЗАР-КОРГОН РАЙОНУ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span>, ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (10), а. и. → <span cat='ж.кыск' oldv='а. и.'>анын ичинде</span>) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''БАЗАР КОРГОН РАЙОНУ''' Жалал-Абат обл-ндагы адм. бирдик. 1934-ж. чейин анын курамында Масы р-ну да болгон. 1937‒78-жылдардын аралыгында Масы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Базар-Коргон р-ндору эки жолу биригип, кийин Ленин р-ну аталган. 1978-жылдан өзүнчө район. Батышынан Ноокен, түндүгүнөн Токтогул, түн.-чыгышынан Тогуз-Торо, чыгышынан <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> түштүгүнөн Cузак р-ндору, түш.-батышынан Өзбекстан <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> чектешет. Аянты 2,0 миӊ ''км''<sup>2</sup>. Калкы 158,8 миӊ (2015). Райондо 9 айыл аймагы, 55 кыштак бар. Борбору ‒ Базар-Коргон шаары.<br> | |||
Райондун аймагы негизинен ''Кара-Үӊкүр өрөөнүн'' ж-а аны курчап турган ''Бабаш-Ата кырка тоосунун'' түш.-чыгыш, Кеӊкол, Фергана тоолорунун түш. капталдарын, о. эле Фергана өрөөнүнүн түн.-чыгыш өндүрүнүн бир аз бөлүгүн ээлейт. Райондун табигый байлыгынын негизин Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр, Каба, Ачы жапайы жаӊгак-жемиш токой массивдери, курулуш материалдары, минералдуу суулары түзөт. Климаты мелүүн континенттик, жер ортолук деӊиз климатына окшош. Кышы мелүүн суук, январдын орт. темп-расы ‒3... | Райондун аймагы негизинен ''Кара-Үӊкүр өрөөнүн'' <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> аны курчап турган ''Бабаш-Ата кырка тоосунун'' түш.-чыгыш, Кеӊкол, Фергана тоолорунун түш. капталдарын, о. эле Фергана өрөөнүнүн түн.-чыгыш өндүрүнүн бир аз бөлүгүн ээлейт. Райондун табигый байлыгынын негизин Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр, Каба, Ачы жапайы жаӊгак-жемиш токой массивдери, курулуш материалдары, минералдуу суулары түзөт. Климаты мелүүн континенттик, жер ортолук деӊиз климатына окшош. Кышы мелүүн суук, январдын орт. темп-расы ‒3...‒10 °C; жайы кургакчыл, ысык, тоолуу бөлүгүндө салкын, июлдун орт. темп-расы 10‒20 °C. Жылдык жаан-чачындын өлчөмү түзөӊ бөлүгүндө 300‒400 ''мм'', тоолуу | ||
[[File:БАЗАР-КОРГОН РАЙОНУ113.png | thumb | none]] | [[File:БАЗАР-КОРГОН РАЙОНУ113.png | thumb|none]] | ||
бөлүгүндө 1100 ''мм''ге чейин. Райондун аймагынан Кара-Үүӊкүр суусу агат; ал Фергана ж-а Бабаш-Ата тоолорунан башталып, Кызыл-Үӊкүр, Жазы-Кечүү ж-а Арстанбап сууларынын кошулушунан түзүлөт. Көлдөрүнөн Кеӊкол, Кутман-Көл, Каракол сыяктуу ж. б. чакан көлдөрү бар. Жери негизинен боз, кара күрөӊ ж-а күрөӊ-тоо топурактуу. Б.-К. р-нун аймагында Түш. Кырг-ндагы жапайы жаӊгак-жемиш токоюнун эӊ жыш массивдери (Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр) жайгашкан. Ал массивдер ‒ дүйнөдөгү эӊ кооз жерлердин бири. Кооздукту жыш өскөн жапайы жаӊгак-жемиш токою түзөт. Жаӊгакка аралаш алча, алмурут, карагат, кайналы, айвансари, алма ж. б. мөмө-жемиштер, о. эле шилби, ит мурун, аса-муса, кара март, ыргай, четин өсөт. Токой арасындагы ачык аянттарды бийик өскөн шалбаа өсүмдүктөрү ээлейт. Cуу боюнда терек, тал, чычырканак ж. б. өсөт. Жаӊгак токоюнун жогорку чегинде карагай, ак чечек, кайыӊ, шилби, табылгы кездешет.<br>Райондун калкы көп улуттуу; көбү кыргыздар, андан сырткары орус, өзбек, уйгур, тажик, украин, корей, башкырт, татар ж. б. улут өкүлдөрү жашайт. Калкынын орт. жыштыгы республиканын жалпы жыштыгынан жогору, 1 ''км''<sup>2 </sup>жерге 64 киши. Райондун экономикасынын негизин а. ч. түзөт. А. ч-нын негизги багыты пахтачылык, дан чарбасы ж-а тамекичилик. Район б-ча чарбалык субъект иштеп, а. и. үй бүлөлүк, фермердик, дыйкан ж-а 4 үрөнчүлүк чарбасы болгон. А. ч-га жарактуу жери 104,7 миӊ ''га'', анын 13,8 миӊ ''га''сы сугат жер, 5543 ''га''сы чабынды, 78,3 миӊ ''га''сы жайыт, 791 ''га''сы көп жылдык бак-дарактар. Айдоо жерлерине буудай, пахта, тамеки, картөшкө, мөмө-жемиш, жашылча, мал чарбасы үчүн тоют айдалат. О. эле май алынчу өсүмдүктөр өстүрүлөт. Шалы да эгилет. Райондо кой-эчки, бодо мал, жылкы асыралат. Үй кушу багылат. <br> | бөлүгүндө 1100 ''мм''ге чейин. Райондун аймагынан Кара-Үүӊкүр суусу агат; ал Фергана <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Бабаш-Ата тоолорунан башталып, Кызыл-Үӊкүр, Жазы-Кечүү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Арстанбап сууларынын кошулушунан түзүлөт. Көлдөрүнөн Кеӊкол, Кутман-Көл, Каракол сыяктуу ж. б. чакан көлдөрү бар. Жери негизинен боз, кара күрөӊ <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> күрөӊ-тоо топурактуу. Б.-К. р-нун аймагында Түш. Кырг-ндагы жапайы жаӊгак-жемиш токоюнун эӊ жыш массивдери (Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр) жайгашкан. Ал массивдер ‒ дүйнөдөгү эӊ кооз жерлердин бири. Кооздукту жыш өскөн жапайы жаӊгак-жемиш токою түзөт. Жаӊгакка аралаш алча, алмурут, карагат, кайналы, айвансари, алма ж. б. мөмө-жемиштер, о. эле шилби, ит мурун, аса-муса, кара март, ыргай, четин өсөт. Токой арасындагы ачык аянттарды бийик өскөн шалбаа өсүмдүктөрү ээлейт. Cуу боюнда терек, тал, чычырканак ж. б. өсөт. Жаӊгак токоюнун жогорку чегинде карагай, ак чечек, кайыӊ, шилби, табылгы кездешет.<br>Райондун калкы көп улуттуу; көбү кыргыздар, андан сырткары орус, өзбек, уйгур, тажик, украин, корей, башкырт, татар ж. б. улут өкүлдөрү жашайт. Калкынын орт. жыштыгы республиканын жалпы жыштыгынан жогору, 1 ''км''<sup>2 </sup>жерге 64 киши. Райондун экономикасынын негизин а. ч. түзөт. А. ч-нын негизги багыты пахтачылык, дан чарбасы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> тамекичилик. Район б-ча чарбалык субъект иштеп, <span cat='ж.кыск' oldv='а. и.'>анын ичинде</span> үй бүлөлүк, фермердик, дыйкан <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> 4 үрөнчүлүк чарбасы болгон. А. ч-га жарактуу жери 104,7 миӊ ''га'', анын 13,8 миӊ ''га''сы сугат жер, 5543 ''га''сы чабынды, 78,3 миӊ ''га''сы жайыт, 791 ''га''сы көп жылдык бак-дарактар. Айдоо жерлерине буудай, пахта, тамеки, картөшкө, мөмө-жемиш, жашылча, мал чарбасы үчүн тоют айдалат. О. эле май алынчу өсүмдүктөр өстүрүлөт. Шалы да эгилет. Райондо кой-эчки, бодо мал, жылкы асыралат. Үй кушу багылат. <br> | ||
Райондун экономикасында өнөр жайдын үлүшү да кыйла маанилүү. Райондо өнөр жай ишканаларынан пахтаны кайра иштеп чыгуучу «Актилек-А», «Алтынкемер» ишканалары, «Кыргыз ‒ Түрк Этем Озсой» з-ду, жаӊгак жыгачынан үй буюмдарына керектүү материалдарды жасап чыгаруучу Кыргыз-Түрк Вуд Индастри ишканасы иштейт. Ал эми Кыргыз-Америкалык «Дюбек холдинг» тамеки ферменттөөчү, Кыргыз-Корей жибек өндүрүүчү биргелешкен ишканалары өз продукцияларын чет өлкөлөргө сунуш кылууда. О. эле райондо «Байлык», «Кенч», «Айыл курулушу», «Кара-Үӊкүр» акционердик коомдору, сүт, нан з-ддору, 138 тегирмен, 58 май тегирмен, 31 ак жуаз чакан ишканалары иштейт. Базар-Коргон ш-нда жеке менчик 8 базар бар.<br> | Райондун экономикасында өнөр жайдын үлүшү да кыйла маанилүү. Райондо өнөр жай ишканаларынан пахтаны кайра иштеп чыгуучу «Актилек-А», «Алтынкемер» ишканалары, «Кыргыз ‒ Түрк Этем Озсой» з-ду, жаӊгак жыгачынан үй буюмдарына керектүү материалдарды жасап чыгаруучу Кыргыз-Түрк Вуд Индастри ишканасы иштейт. Ал эми Кыргыз-Америкалык «Дюбек холдинг» тамеки ферменттөөчү, Кыргыз-Корей жибек өндүрүүчү биргелешкен ишканалары өз продукцияларын чет өлкөлөргө сунуш кылууда. О. эле райондо «Байлык», «Кенч», «Айыл курулушу», «Кара-Үӊкүр» акционердик коомдору, сүт, нан з-ддору, 138 тегирмен, 58 май тегирмен, 31 ак жуаз чакан ишканалары иштейт. Базар-Коргон ш-нда жеке менчик 8 базар бар.<br> | ||
Райондогу транспорт каттамынын негизги түрү ‒ автомобиль жолу. Андагы жолдордун жалпы уз. 194 ''км'', анын асфальтталганы 147 ''км''. Базар-Коргон ш. ‒ жолдор тоому. Ал аркылуу Бишкек ‒ Жалал-Абат ‒ Ош автомобиль жолу өтөт. Андан сырткары Базар-Коргон ‒ Арстанбап, Базар-Коргон ‒ Кызыл-Үӊкүр ж. б. автомобиль жолдору бар.<br> | Райондогу транспорт каттамынын негизги түрү ‒ автомобиль жолу. Андагы жолдордун жалпы уз. 194 ''км'', анын асфальтталганы 147 ''км''. Базар-Коргон ш. ‒ жолдор тоому. Ал аркылуу Бишкек ‒ Жалал-Абат ‒ Ош автомобиль жолу өтөт. Андан сырткары Базар-Коргон ‒ Арстанбап, Базар-Коргон ‒ Кызыл-Үӊкүр ж. б. автомобиль жолдору бар.<br> | ||
Райондо 2 кесиптик лицей (Базар-Коргон ш-нда, Кажырабат кыш-нда), 56 жалпы билим берүүчү мектеп, 13 бала бакча, райондук спорт ж-а муз. мектептер , гимназия жатак мектеби, 4 гимназия багытындагы мектеп, балдар ж-а өспүрүмдөрдүн «Жаш талант» чыгармачыл борбору иштейт. Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр аймактарында окуучулар жайында эс алуучу жайлар бар. Райондо борборлоштурулган китепкана (китеп фондусу 25,2 миӊ нуска), 27 айылдык китепкана, 8 маданий-социал. комплекс, 13 мад-т үйү, борборлоштурулган оорукана, 6 айылдык оорукана, бейтапкана, учук оорулар диспансери, 16 үй-бүлөлүк дарыгерлер тобу, 17 ФАП, санитария-эпидемиологиялык станция, балдар санаторийи болгон. Райондо тарыхый жерлер да арбын, алар ‒ Арстанбап-Ата, Актайлак-Ата, Көлкупан-Ата тарыхый эстеликтери ж. б. көптөгөн мазарлар. Райондук «Арстанбап таӊы» гезити чыгат.<br> ''Ө. Бараталиев.''<br> | Райондо 2 кесиптик лицей (Базар-Коргон ш-нда, Кажырабат кыш-нда), 56 жалпы билим берүүчү мектеп, 13 бала бакча, райондук спорт <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> муз. мектептер , гимназия жатак мектеби, 4 гимназия багытындагы мектеп, балдар <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> өспүрүмдөрдүн «Жаш талант» чыгармачыл борбору иштейт. Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр аймактарында окуучулар жайында эс алуучу жайлар бар. Райондо борборлоштурулган китепкана (китеп фондусу 25,2 миӊ нуска), 27 айылдык китепкана, 8 маданий-социал. комплекс, 13 мад-т үйү, борборлоштурулган оорукана, 6 айылдык оорукана, бейтапкана, учук оорулар диспансери, 16 үй-бүлөлүк дарыгерлер тобу, 17 ФАП, санитария-эпидемиологиялык станция, балдар санаторийи болгон. Райондо тарыхый жерлер да арбын, алар ‒ Арстанбап-Ата, Актайлак-Ата, Көлкупан-Ата тарыхый эстеликтери ж. б. көптөгөн мазарлар. Райондук «Арстанбап таӊы» гезити чыгат.<br> ''Ө. Бараталиев.''<br> | ||
18:11, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
БАЗАР КОРГОН РАЙОНУ Жалал-Абат обл-ндагы адм. бирдик. 1934-ж. чейин анын курамында Масы р-ну да болгон. 1937‒78-жылдардын аралыгында Масы жана Базар-Коргон р-ндору эки жолу биригип, кийин Ленин р-ну аталган. 1978-жылдан өзүнчө район. Батышынан Ноокен, түндүгүнөн Токтогул, түн.-чыгышынан Тогуз-Торо, чыгышынан жана түштүгүнөн Cузак р-ндору, түш.-батышынан Өзбекстан менен чектешет. Аянты 2,0 миӊ км2. Калкы 158,8 миӊ (2015). Райондо 9 айыл аймагы, 55 кыштак бар. Борбору ‒ Базар-Коргон шаары.
Райондун аймагы негизинен Кара-Үӊкүр өрөөнүн жана аны курчап турган Бабаш-Ата кырка тоосунун түш.-чыгыш, Кеӊкол, Фергана тоолорунун түш. капталдарын, о. эле Фергана өрөөнүнүн түн.-чыгыш өндүрүнүн бир аз бөлүгүн ээлейт. Райондун табигый байлыгынын негизин Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр, Каба, Ачы жапайы жаӊгак-жемиш токой массивдери, курулуш материалдары, минералдуу суулары түзөт. Климаты мелүүн континенттик, жер ортолук деӊиз климатына окшош. Кышы мелүүн суук, январдын орт. темп-расы ‒3...‒10 °C; жайы кургакчыл, ысык, тоолуу бөлүгүндө салкын, июлдун орт. темп-расы 10‒20 °C. Жылдык жаан-чачындын өлчөмү түзөӊ бөлүгүндө 300‒400 мм, тоолуу
бөлүгүндө 1100 ммге чейин. Райондун аймагынан Кара-Үүӊкүр суусу агат; ал Фергана жана Бабаш-Ата тоолорунан башталып, Кызыл-Үӊкүр, Жазы-Кечүү жана Арстанбап сууларынын кошулушунан түзүлөт. Көлдөрүнөн Кеӊкол, Кутман-Көл, Каракол сыяктуу ж. б. чакан көлдөрү бар. Жери негизинен боз, кара күрөӊ жана күрөӊ-тоо топурактуу. Б.-К. р-нун аймагында Түш. Кырг-ндагы жапайы жаӊгак-жемиш токоюнун эӊ жыш массивдери (Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр) жайгашкан. Ал массивдер ‒ дүйнөдөгү эӊ кооз жерлердин бири. Кооздукту жыш өскөн жапайы жаӊгак-жемиш токою түзөт. Жаӊгакка аралаш алча, алмурут, карагат, кайналы, айвансари, алма ж. б. мөмө-жемиштер, о. эле шилби, ит мурун, аса-муса, кара март, ыргай, четин өсөт. Токой арасындагы ачык аянттарды бийик өскөн шалбаа өсүмдүктөрү ээлейт. Cуу боюнда терек, тал, чычырканак ж. б. өсөт. Жаӊгак токоюнун жогорку чегинде карагай, ак чечек, кайыӊ, шилби, табылгы кездешет.
Райондун калкы көп улуттуу; көбү кыргыздар, андан сырткары орус, өзбек, уйгур, тажик, украин, корей, башкырт, татар ж. б. улут өкүлдөрү жашайт. Калкынын орт. жыштыгы республиканын жалпы жыштыгынан жогору, 1 км2 жерге 64 киши. Райондун экономикасынын негизин а. ч. түзөт. А. ч-нын негизги багыты пахтачылык, дан чарбасы жана тамекичилик. Район б-ча чарбалык субъект иштеп, анын ичинде үй бүлөлүк, фермердик, дыйкан жана 4 үрөнчүлүк чарбасы болгон. А. ч-га жарактуу жери 104,7 миӊ га, анын 13,8 миӊ гасы сугат жер, 5543 гасы чабынды, 78,3 миӊ гасы жайыт, 791 гасы көп жылдык бак-дарактар. Айдоо жерлерине буудай, пахта, тамеки, картөшкө, мөмө-жемиш, жашылча, мал чарбасы үчүн тоют айдалат. О. эле май алынчу өсүмдүктөр өстүрүлөт. Шалы да эгилет. Райондо кой-эчки, бодо мал, жылкы асыралат. Үй кушу багылат.
Райондун экономикасында өнөр жайдын үлүшү да кыйла маанилүү. Райондо өнөр жай ишканаларынан пахтаны кайра иштеп чыгуучу «Актилек-А», «Алтынкемер» ишканалары, «Кыргыз ‒ Түрк Этем Озсой» з-ду, жаӊгак жыгачынан үй буюмдарына керектүү материалдарды жасап чыгаруучу Кыргыз-Түрк Вуд Индастри ишканасы иштейт. Ал эми Кыргыз-Америкалык «Дюбек холдинг» тамеки ферменттөөчү, Кыргыз-Корей жибек өндүрүүчү биргелешкен ишканалары өз продукцияларын чет өлкөлөргө сунуш кылууда. О. эле райондо «Байлык», «Кенч», «Айыл курулушу», «Кара-Үӊкүр» акционердик коомдору, сүт, нан з-ддору, 138 тегирмен, 58 май тегирмен, 31 ак жуаз чакан ишканалары иштейт. Базар-Коргон ш-нда жеке менчик 8 базар бар.
Райондогу транспорт каттамынын негизги түрү ‒ автомобиль жолу. Андагы жолдордун жалпы уз. 194 км, анын асфальтталганы 147 км. Базар-Коргон ш. ‒ жолдор тоому. Ал аркылуу Бишкек ‒ Жалал-Абат ‒ Ош автомобиль жолу өтөт. Андан сырткары Базар-Коргон ‒ Арстанбап, Базар-Коргон ‒ Кызыл-Үӊкүр ж. б. автомобиль жолдору бар.
Райондо 2 кесиптик лицей (Базар-Коргон ш-нда, Кажырабат кыш-нда), 56 жалпы билим берүүчү мектеп, 13 бала бакча, райондук спорт жана муз. мектептер , гимназия жатак мектеби, 4 гимназия багытындагы мектеп, балдар жана өспүрүмдөрдүн «Жаш талант» чыгармачыл борбору иштейт. Арстанбап, Кызыл-Үӊкүр аймактарында окуучулар жайында эс алуучу жайлар бар. Райондо борборлоштурулган китепкана (китеп фондусу 25,2 миӊ нуска), 27 айылдык китепкана, 8 маданий-социал. комплекс, 13 мад-т үйү, борборлоштурулган оорукана, 6 айылдык оорукана, бейтапкана, учук оорулар диспансери, 16 үй-бүлөлүк дарыгерлер тобу, 17 ФАП, санитария-эпидемиологиялык станция, балдар санаторийи болгон. Райондо тарыхый жерлер да арбын, алар ‒ Арстанбап-Ата, Актайлак-Ата, Көлкупан-Ата тарыхый эстеликтери ж. б. көптөгөн мазарлар. Райондук «Арстанбап таӊы» гезити чыгат.
Ө. Бараталиев.