Difference between revisions of "АЛЬПИНИЗМ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (3), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (5), А. И. → <span cat='ж.кыск' oldv='А. И.'>анын ичинде</span>) |
|||
1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АЛЬПИНИЗМ''' – тоо чокусуна чыгууга негизделген спорт түрү. Батыш Европадагы Альп тоо системасынын аталышынан келип чыккан. А. тоо чокусуна чыгууда рельефтик ж-а климаттык тоскоолдуктарды атайын тех. ыкмалардын жардамы м-н жеңүү. Мындай тоскоолдуктарга аска, мөңгү, муз ж-а кар жантаймалары, чокунун абс. бийиктиги, өтө сууктугу, шамал, жаап турган кар ж. б. кирет. Спорттук мелдештин | '''АЛЬПИНИЗМ''' – тоо чокусуна чыгууга негизделген спорт түрү. Батыш Европадагы Альп тоо системасынын аталышынан келип чыккан. А. тоо чокусуна чыгууда рельефтик <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> климаттык тоскоолдуктарды атайын тех. ыкмалардын жардамы <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жеңүү. Мындай тоскоолдуктарга аска, мөңгү, муз <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> кар жантаймалары, чокунун абс. бийиктиги, өтө сууктугу, шамал, жаап турган кар ж. б. кирет. Спорттук мелдештин | ||
<table anchor='АЛЬПИНИЗМ'/ name='8000 лсдик чокуларга чыккан алгачкы альпинисттер'/> | <table anchor='АЛЬПИНИЗМ'/ name='8000 лсдик чокуларга чыккан алгачкы альпинисттер'/> | ||
''Таблица 8000 м''дик ''чокуларга чыккан алгачкы альпинисттер'' | ''Таблица 8000 м''дик ''чокуларга чыккан алгачкы альпинисттер'' | ||
121 -сап: | 121 -сап: | ||
|} | |} | ||
[[File:АЛЬПИНИЗМ_23.png | thumb | none]] | [[File:АЛЬПИНИЗМ_23.png | thumb|none]] | ||
объектиси – чокунун бийиктиги, тех. татаалдыгы, маршруттун мүнөзү. А. 3 багытта (үйрөнчүк, спорттук ж-а колдонмо) өөрчүйт. Альпинист жакшы физ. даярдыкта болуп, мелдеште табият тоскоолдуктары (тоо, бийиктик, аба ырайы) м-н күрөшөт. А. шаймандары эки топко бөлүнөт: 1) жеке колдонулуучу шаймандар: күндөн коргоочу көз айнек, топу, күрмө, кол кап, кап жууркан, ийин баштык, чылбыр жип, коопсуздукту камсыз кылуучу кур, муз-таш чапкыч, балка, айсбайль, темир туяк; 2) топтук шаймандар: жоон аркан, ичке аркан, чатыр, илгич темир (карабин), таш, муз чукулдугу, кыскычтар, тепкичтер (шатылар), примус, радиостанция ж. б. 1786-ж. фр. Ж. Бальмер ж-а М. Г. Паккар Батыш Европанын Монблан чокусуна чыккандан баштап А. өнүгө баштаган. Альп тоолорун изилдөө үчүн 19-к-дын орто ченинде Англияда (1857), Италияда (1862), Швейцарияда (1863), Францияда (1874) альпинисттик клубдар ачылган. Алгач 8000 ''м''дик Гималай тоосундагы Аннапура чокусуна фр. альпинисттер М. Эрцог ж-а Л. Лашеналь чыккан (1950). Альпинисттик Ассоциациялардын эл аралык союзу 1932-ж. негизделген. Кыргызстанда А. мектеби 1936-ж. Жети-Өгүздө уюшулуп, ошол эле жылы альпинисттер 1-жолу Ала-Арча капчыгайындагы Комсомолец чокусуна (4140 ''м)'' чыгышкан. Кыргызстандын көрүнүктүү альпинисттери В. М. Рацек, Б. Р. Маречек, К. Байгазинов, А. Чойбеков, А. Мендикулов, А. И. Бондаренко, А. Маматкаимов , Эдуард Кубатов ж. б. Кыргызстанда биринчи болуп А. б-ча спорт чебери наамын 1940-ж. В. Рацек алган. Кыргызстанда эл аралык мелдештер дайыма өткөрүлөт. Аларга жаш альпинисттердин эл аралык Май альпиниадасы, Кан-Тоого (Кан-Т еңириге) ылдамдык м-н жалгыз чыгуу б-ча эл аралык мелдеш, улуттук А. федерацияларынын Президенттери үчүн Түндүк Эңилчек мөңгүсүнө (5000 (5000 ''м'' бийиктикке) чыгуу мелдеши кирет. 1995-ж. Ак-Суу, Чоң Алайдагы альп лагерлерге чет өлкөлөрдөн 642 альпинист келип, бийиктиктерди багындырган. | объектиси – чокунун бийиктиги, тех. татаалдыгы, маршруттун мүнөзү. А. 3 багытта (үйрөнчүк, спорттук <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> колдонмо) өөрчүйт. Альпинист жакшы физ. даярдыкта болуп, мелдеште табият тоскоолдуктары (тоо, бийиктик, аба ырайы) <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> күрөшөт. А. шаймандары эки топко бөлүнөт: 1) жеке колдонулуучу шаймандар: күндөн коргоочу көз айнек, топу, күрмө, кол кап, кап жууркан, ийин баштык, чылбыр жип, коопсуздукту камсыз кылуучу кур, муз-таш чапкыч, балка, айсбайль, темир туяк; 2) топтук шаймандар: жоон аркан, ичке аркан, чатыр, илгич темир (карабин), таш, муз чукулдугу, кыскычтар, тепкичтер (шатылар), примус, радиостанция ж. б. 1786-ж. фр. Ж. Бальмер <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> М. Г. Паккар Батыш Европанын Монблан чокусуна чыккандан баштап А. өнүгө баштаган. Альп тоолорун изилдөө үчүн 19-к-дын орто ченинде Англияда (1857), Италияда (1862), Швейцарияда (1863), Францияда (1874) альпинисттик клубдар ачылган. Алгач 8000 ''м''дик Гималай тоосундагы Аннапура чокусуна фр. альпинисттер М. Эрцог <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Л. Лашеналь чыккан (1950). Альпинисттик Ассоциациялардын эл аралык союзу 1932-ж. негизделген. Кыргызстанда А. мектеби 1936-ж. Жети-Өгүздө уюшулуп, ошол эле жылы альпинисттер 1-жолу Ала-Арча капчыгайындагы Комсомолец чокусуна (4140 ''м)'' чыгышкан. Кыргызстандын көрүнүктүү альпинисттери В. М. Рацек, Б. Р. Маречек, К. Байгазинов, А. Чойбеков, А. Мендикулов, <span cat='ж.кыск' oldv='А. И.'>анын ичинде</span> Бондаренко, А. Маматкаимов , Эдуард Кубатов ж. б. Кыргызстанда биринчи болуп А. б-ча спорт чебери наамын 1940-ж. В. Рацек алган. Кыргызстанда эл аралык мелдештер дайыма өткөрүлөт. Аларга жаш альпинисттердин эл аралык Май альпиниадасы, Кан-Тоого (Кан-Т еңириге) ылдамдык <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жалгыз чыгуу б-ча эл аралык мелдеш, улуттук А. федерацияларынын Президенттери үчүн Түндүк Эңилчек мөңгүсүнө (5000 (5000 ''м'' бийиктикке) чыгуу мелдеши кирет. 1995-ж. Ак-Суу, Чоң Алайдагы альп лагерлерге чет өлкөлөрдөн 642 альпинист келип, бийиктиктерди багындырган. |
16:39, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АЛЬПИНИЗМ – тоо чокусуна чыгууга негизделген спорт түрү. Батыш Европадагы Альп тоо системасынын аталышынан келип чыккан. А. тоо чокусуна чыгууда рельефтик жана климаттык тоскоолдуктарды атайын тех. ыкмалардын жардамы менен жеңүү. Мындай тоскоолдуктарга аска, мөңгү, муз жана кар жантаймалары, чокунун абс. бийиктиги, өтө сууктугу, шамал, жаап турган кар ж. б. кирет. Спорттук мелдештин
Таблица 8000 мдик чокуларга чыккан алгачкы альпинисттерЧокулар | Бийикт.,
м
|
Жайгашкан
жери
|
Альпинисттер | Экспедицияныуюштурган өлкө | Дата |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Эверест | 8848 | Непал | Э. Хиллари, Н. Тенсинг | Улуу Британия | 29.5.1953 |
Чогори (К-2) | 8611 | Пакистан | Италия | 31.7.1954 | |
Канченжанга | 8586 | Индия – Непал | Дж. Бенд, Н. Харди, Д. Браун, Т. Стритер | Улуу Британия | 25.5.1955 |
Лхоцзе | 8516 | Непал | Э. Райс, Ф. Лухзингер | Швейцария | 18.5.1956 |
Макалу | 8463 | Непал | Ж. Бувве, JI. Террей, Г. Маньон,Ж. Кузи, П. Леру, С. Купе, Ж.Франко, А. Виалат, Н. Гиальсен | Франция | 17.5.1955 |
Чо-Ою | 8201 | Непал | Г. Тихи, 3. Иохлер, Пасанг ДаваЛама | Австрия | 19.10.1954 |
Дхаулагари | 8167 | Непал | А. Шельберг, Э. Форрер, К. Дим-бергер, Ньима Дорье, НавангДорье, П. Диннер, М. Воше, X.Вебер | Швейцария | 13.5.1960 |
Манаслу | 8163 | Непал | Т. Иманиши, Гиальсен Q, М. Хи-гета, К. Като | Япония | 9.5.1956 |
Нангапарбат | 8125 | Пакистан | Г. Буль | Австрия | 3.6.1953 |
Аннапура | 8091 | Непал | М. Эрцог, Л. Лашеналь | Франция | 3.6.1950 |
Хидден-Пик
(Гашербрум I)
|
8068 | Пакистан | П. Шенинг, Э. Кауфман | АКШ | 5.7.1958 |
Броуд-Пик | 8047 | Непал | М. Шмук, К. Димбергер, Г. Буль,Ф. Винтерштеллер | Австрия | 9.6.1957 |
Гашербрум II | 8035 | Пакистан | Ф. Мрравец, Г. Вилленпарт, 3. Ларх | Австрия | 7.7.1956 |
Шишабангма | 8013 | Кытай | Хсу Чинг | Кытай | 02/05/64 |
объектиси – чокунун бийиктиги, тех. татаалдыгы, маршруттун мүнөзү. А. 3 багытта (үйрөнчүк, спорттук жана колдонмо) өөрчүйт. Альпинист жакшы физ. даярдыкта болуп, мелдеште табият тоскоолдуктары (тоо, бийиктик, аба ырайы) менен күрөшөт. А. шаймандары эки топко бөлүнөт: 1) жеке колдонулуучу шаймандар: күндөн коргоочу көз айнек, топу, күрмө, кол кап, кап жууркан, ийин баштык, чылбыр жип, коопсуздукту камсыз кылуучу кур, муз-таш чапкыч, балка, айсбайль, темир туяк; 2) топтук шаймандар: жоон аркан, ичке аркан, чатыр, илгич темир (карабин), таш, муз чукулдугу, кыскычтар, тепкичтер (шатылар), примус, радиостанция ж. б. 1786-ж. фр. Ж. Бальмер жана М. Г. Паккар Батыш Европанын Монблан чокусуна чыккандан баштап А. өнүгө баштаган. Альп тоолорун изилдөө үчүн 19-к-дын орто ченинде Англияда (1857), Италияда (1862), Швейцарияда (1863), Францияда (1874) альпинисттик клубдар ачылган. Алгач 8000 мдик Гималай тоосундагы Аннапура чокусуна фр. альпинисттер М. Эрцог жана Л. Лашеналь чыккан (1950). Альпинисттик Ассоциациялардын эл аралык союзу 1932-ж. негизделген. Кыргызстанда А. мектеби 1936-ж. Жети-Өгүздө уюшулуп, ошол эле жылы альпинисттер 1-жолу Ала-Арча капчыгайындагы Комсомолец чокусуна (4140 м) чыгышкан. Кыргызстандын көрүнүктүү альпинисттери В. М. Рацек, Б. Р. Маречек, К. Байгазинов, А. Чойбеков, А. Мендикулов, анын ичинде Бондаренко, А. Маматкаимов , Эдуард Кубатов ж. б. Кыргызстанда биринчи болуп А. б-ча спорт чебери наамын 1940-ж. В. Рацек алган. Кыргызстанда эл аралык мелдештер дайыма өткөрүлөт. Аларга жаш альпинисттердин эл аралык Май альпиниадасы, Кан-Тоого (Кан-Т еңириге) ылдамдык менен жалгыз чыгуу б-ча эл аралык мелдеш, улуттук А. федерацияларынын Президенттери үчүн Түндүк Эңилчек мөңгүсүнө (5000 (5000 м бийиктикке) чыгуу мелдеши кирет. 1995-ж. Ак-Суу, Чоң Алайдагы альп лагерлерге чет өлкөлөрдөн 642 альпинист келип, бийиктиктерди багындырган.