Difference between revisions of "АЛАНДАР"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (3), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (6)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АЛАНДАР''' (өздөрүн ирондор деп аташат) ‒ иран тилинде сүйлөгөн байыркы көчмөн уруулар. Рим ж-а Византия жазма маалыматтарына караганда А-дар Түш. Каспий, Дон, Кавказга жакын жерде жашаган жарым көчмөн сармат элинен б. з. ч. 1-к-да бөлүнүп чыгышкан. Б. з. 1-к-да А. Азов деӊизинин алабында ж-а Кавказдын талааларында жашашып, Кавказ, Крым, Индия, Кичи Азия, Мидия ж-а Рим империясына чабуул жасап турушкан. 370-ж. гунндардын чабуулунан кийин А. эки бөлүккө бөлүнүп, бир бөлүгү готтор ж-а вандалдар м-н бирге (элдердин улуу көчүү доорунда) Галлия, Испания аркылуу Түн. Африкага (айрымдары азыркы Франциянын аймагына отурукташып, жерг. элдери м-н аралашып кеткен) чейин жетишкен. А-дын экинчи бөлүгү Түн. Кавказ тоолорун карай жылышып, ибер-кавказ урууларына биригишет. 5-к-дын 2-жарымында Түн. Кавказдагы А. кайрадан согуштук-саясий күчтөрдүн бири болгон. 7-к-да Хазар каганатынын курамына убактылуу кирген мезгилде христиан динин кабыл алышкан. 10-к-да мамл. түзүлүшкө ээ болуп, грек алфавитинин негизинде өз жазуусун өнүктүрүп, атактуу Нарт эпосун жаратышкан, чиркөөлөр (Төмөнкү Архыз, Сент) ж. б. ири курулуштар салынып, жогорку мад-ка (Крымдагы Керчен Склеби, Салтово-Маяцкая мад-ты) жетишкен. Алар дыйканчылык ж-а мал чарбачылык м-н кесиптенишкен. А. бир нече топторго (асы, ясы ж. б.) бөлүнгөн. 13-к-да монгол-татарлардын жортуулдарынын ж-а Тимурдун басып алууларынын натыйжасында А. азыркы Румыния, Венгрия (Ясы) аймактарына көчүшкөн, калгандары Борб. Кавказ тоолоруна сүрүлгөн. А. ''осетиндердин'' түпкү ата-бабалары болуп саналышат. 14-к-дан ислам дини кеӊири жайылган.<br> ''Ө. Осмонов.''<br> | '''АЛАНДАР''' (өздөрүн ирондор деп аташат) ‒ иран тилинде сүйлөгөн байыркы көчмөн уруулар. Рим <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Византия жазма маалыматтарына караганда А-дар Түш. Каспий, Дон, Кавказга жакын жерде жашаган жарым көчмөн сармат элинен б. з. ч. 1-к-да бөлүнүп чыгышкан. Б. з. 1-к-да А. Азов деӊизинин алабында <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Кавказдын талааларында жашашып, Кавказ, Крым, Индия, Кичи Азия, Мидия <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Рим империясына чабуул жасап турушкан. 370-ж. гунндардын чабуулунан кийин А. эки бөлүккө бөлүнүп, бир бөлүгү готтор <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> вандалдар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> бирге (элдердин улуу көчүү доорунда) Галлия, Испания аркылуу Түн. Африкага (айрымдары азыркы Франциянын аймагына отурукташып, жерг. элдери <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> аралашып кеткен) чейин жетишкен. А-дын экинчи бөлүгү Түн. Кавказ тоолорун карай жылышып, ибер-кавказ урууларына биригишет. 5-к-дын 2-жарымында Түн. Кавказдагы А. кайрадан согуштук-саясий күчтөрдүн бири болгон. 7-к-да Хазар каганатынын курамына убактылуу кирген мезгилде христиан динин кабыл алышкан. 10-к-да мамл. түзүлүшкө ээ болуп, грек алфавитинин негизинде өз жазуусун өнүктүрүп, атактуу Нарт эпосун жаратышкан, чиркөөлөр (Төмөнкү Архыз, Сент) ж. б. ири курулуштар салынып, жогорку мад-ка (Крымдагы Керчен Склеби, Салтово-Маяцкая мад-ты) жетишкен. Алар дыйканчылык <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> мал чарбачылык <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> кесиптенишкен. А. бир нече топторго (асы, ясы ж. б.) бөлүнгөн. 13-к-да монгол-татарлардын жортуулдарынын <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Тимурдун басып алууларынын натыйжасында А. азыркы Румыния, Венгрия (Ясы) аймактарына көчүшкөн, калгандары Борб. Кавказ тоолоруна сүрүлгөн. А. ''осетиндердин'' түпкү ата-бабалары болуп саналышат. 14-к-дан ислам дини кеӊири жайылган.<br> ''Ө. Осмонов.''<br> | ||
15:56, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АЛАНДАР (өздөрүн ирондор деп аташат) ‒ иран тилинде сүйлөгөн байыркы көчмөн уруулар. Рим жана Византия жазма маалыматтарына караганда А-дар Түш. Каспий, Дон, Кавказга жакын жерде жашаган жарым көчмөн сармат элинен б. з. ч. 1-к-да бөлүнүп чыгышкан. Б. з. 1-к-да А. Азов деӊизинин алабында жана Кавказдын талааларында жашашып, Кавказ, Крым, Индия, Кичи Азия, Мидия жана Рим империясына чабуул жасап турушкан. 370-ж. гунндардын чабуулунан кийин А. эки бөлүккө бөлүнүп, бир бөлүгү готтор жана вандалдар менен бирге (элдердин улуу көчүү доорунда) Галлия, Испания аркылуу Түн. Африкага (айрымдары азыркы Франциянын аймагына отурукташып, жерг. элдери менен аралашып кеткен) чейин жетишкен. А-дын экинчи бөлүгү Түн. Кавказ тоолорун карай жылышып, ибер-кавказ урууларына биригишет. 5-к-дын 2-жарымында Түн. Кавказдагы А. кайрадан согуштук-саясий күчтөрдүн бири болгон. 7-к-да Хазар каганатынын курамына убактылуу кирген мезгилде христиан динин кабыл алышкан. 10-к-да мамл. түзүлүшкө ээ болуп, грек алфавитинин негизинде өз жазуусун өнүктүрүп, атактуу Нарт эпосун жаратышкан, чиркөөлөр (Төмөнкү Архыз, Сент) ж. б. ири курулуштар салынып, жогорку мад-ка (Крымдагы Керчен Склеби, Салтово-Маяцкая мад-ты) жетишкен. Алар дыйканчылык жана мал чарбачылык менен кесиптенишкен. А. бир нече топторго (асы, ясы ж. б.) бөлүнгөн. 13-к-да монгол-татарлардын жортуулдарынын жана Тимурдун басып алууларынын натыйжасында А. азыркы Румыния, Венгрия (Ясы) аймактарына көчүшкөн, калгандары Борб. Кавказ тоолоруна сүрүлгөн. А. осетиндердин түпкү ата-бабалары болуп саналышат. 14-к-дан ислам дини кеӊири жайылган.
Ө. Осмонов.