Difference between revisions of "АКУСТИКА"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (6), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (11)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АКУСТУКА''' (гр''. akustikоs'' ‒ угуу) — физиканын үндү изилдөөчү бөлүгү. Төмөнкү термелүү жыштыгынан эӊ жогорку термелүү жыштыгына (10<sup>12</sup>«10<sup>13 </sup>Гц) чейинки серпилгич термелүүлөрдүн, толкундардын дүүлүгүшүн (пайда болушун), таралуу процессин, зат <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> өз ара аракеттешүүлөрүн <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> алардын түрдүү тармакта колдонулушун изилдейт. Б. з. ч. 6-к-да эле Пифагор муз. аспаптын кылынын же түтүктүн узундугу <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> угулуучу үн толкунунун бийиктигинин ортосунда байланыш бар экенин байкаган. Аристотель үн чыгаруучу нерсе абаны кысып <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> сейректете турганын тажрыйбада аныктап, жаӊырыкты физ. жол <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> түшүндүргөн. Г. Галилей үн бийиктиги <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> термелүү жыштыгынын ортосундагы байланышты, М. Мерсенн үндүн абада таралуу ылдамдыгын аныкташкан. 18-к-да Л. Эйлер, ''Д. Бернулли'' <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ''Ж. Д'Аламбер'' өзөк, пластинка <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> муз. аспаптын кылдарынын термелүүсүнүн толук теориясын түзүшкөн. 19-к-да Г. Гельмгольц адам <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> муз. үндөрдүн табиятын түшүндүргөн, угуучу аппаратка окшоштуруп кулактын физ. теориясын иштеп чыккан. 20-к-га чейин А. механиканын бөлүмү катары өнүгүп келген. Мех. термелүүнүн, үн чыгаруунун <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> үн толкунунун чөйрөдө таралуусунун жалпы теориясы түзүлгөн, үн басымын, энергиясын <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> таралуу ылдамдыгын өлчөө ыкмалары иштелип чыккан. Радиотехника, радио уктуруунун өркүндөшү <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> 20-к-дын 20-жылдарында А-нын өнүгүшүнүн жаӊы доору башталган. Ал кездеги радиотехниканын электрмагниттик энергияны үн энергиясына өзгөртүп кайра түзүү ыкмалары жаӊы аппараттарды жасоону талап кылды. Жалпы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> теориялык А-да серпилгич толкундардын түрдүү чөйрөдө нурлануу, таралуу <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> кабыл алуу закон ченемдери, о. эле алардын чөйрө <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> өз ара аракеттешүүлөрү изилденет. А-нын тармактарына электр А-сы, арх-ра А-сы, курулуш А-сы, атм. А-сы, ''геоакустика, гидроакустика'', ультраүн физикасы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> техникасы, психол. А., физиол. А. <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> муз. А. кирет. | '''АКУСТУКА''' (гр''. akustikоs'' ‒ угуу) — физиканын үндү изилдөөчү бөлүгү. Төмөнкү термелүү жыштыгынан эӊ жогорку термелүү жыштыгына (10<sup>12</sup>«10<sup>13 </sup>Гц) чейинки серпилгич термелүүлөрдүн, толкундардын дүүлүгүшүн (пайда болушун), таралуу процессин, зат <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> өз ара аракеттешүүлөрүн <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> алардын түрдүү тармакта колдонулушун изилдейт. Б. з. ч. 6-к-да эле Пифагор муз. аспаптын кылынын же түтүктүн узундугу <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> угулуучу үн толкунунун бийиктигинин ортосунда байланыш бар экенин байкаган. Аристотель үн чыгаруучу нерсе абаны кысып <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> сейректете турганын тажрыйбада аныктап, жаӊырыкты физ. жол <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> түшүндүргөн. Г. Галилей үн бийиктиги <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> термелүү жыштыгынын ортосундагы байланышты, М. Мерсенн үндүн абада таралуу ылдамдыгын аныкташкан. 18-к-да Л. Эйлер, ''Д. Бернулли'' <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ''Ж. Д'Аламбер'' өзөк, пластинка <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> муз. аспаптын кылдарынын термелүүсүнүн толук теориясын түзүшкөн. 19-к-да Г. Гельмгольц адам <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> муз. үндөрдүн табиятын түшүндүргөн, угуучу аппаратка окшоштуруп кулактын физ. теориясын иштеп чыккан. 20-к-га чейин А. механиканын бөлүмү катары өнүгүп келген. Мех. термелүүнүн, үн чыгаруунун <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> үн толкунунун чөйрөдө таралуусунун жалпы теориясы түзүлгөн, үн басымын, энергиясын <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> таралуу ылдамдыгын өлчөө ыкмалары иштелип чыккан. Радиотехника, радио уктуруунун өркүндөшү <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> 20-к-дын 20-жылдарында А-нын өнүгүшүнүн жаӊы доору башталган. Ал кездеги радиотехниканын электрмагниттик энергияны үн энергиясына өзгөртүп кайра түзүү ыкмалары жаӊы аппараттарды жасоону талап кылды. Жалпы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> теориялык А-да серпилгич толкундардын түрдүү чөйрөдө нурлануу, таралуу <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> кабыл алуу закон ченемдери, о. эле алардын чөйрө <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> өз ара аракеттешүүлөрү изилденет. А-нын тармактарына электр А-сы, арх-ра А-сы, курулуш А-сы, атм. А-сы, ''геоакустика, гидроакустика'', ультраүн физикасы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> техникасы, психол. А., физиол. А. <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> муз. А. кирет. ''Ад''.: ''Исакович М.А''. Общая акустика. М., 1973.<br> | ||
15:49, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АКУСТУКА (гр. akustikоs ‒ угуу) — физиканын үндү изилдөөчү бөлүгү. Төмөнкү термелүү жыштыгынан эӊ жогорку термелүү жыштыгына (1012«1013 Гц) чейинки серпилгич термелүүлөрдүн, толкундардын дүүлүгүшүн (пайда болушун), таралуу процессин, зат менен өз ара аракеттешүүлөрүн жана алардын түрдүү тармакта колдонулушун изилдейт. Б. з. ч. 6-к-да эле Пифагор муз. аспаптын кылынын же түтүктүн узундугу менен угулуучу үн толкунунун бийиктигинин ортосунда байланыш бар экенин байкаган. Аристотель үн чыгаруучу нерсе абаны кысып жана сейректете турганын тажрыйбада аныктап, жаӊырыкты физ. жол менен түшүндүргөн. Г. Галилей үн бийиктиги менен термелүү жыштыгынын ортосундагы байланышты, М. Мерсенн үндүн абада таралуу ылдамдыгын аныкташкан. 18-к-да Л. Эйлер, Д. Бернулли жана Ж. Д'Аламбер өзөк, пластинка жана муз. аспаптын кылдарынын термелүүсүнүн толук теориясын түзүшкөн. 19-к-да Г. Гельмгольц адам жана муз. үндөрдүн табиятын түшүндүргөн, угуучу аппаратка окшоштуруп кулактын физ. теориясын иштеп чыккан. 20-к-га чейин А. механиканын бөлүмү катары өнүгүп келген. Мех. термелүүнүн, үн чыгаруунун жана үн толкунунун чөйрөдө таралуусунун жалпы теориясы түзүлгөн, үн басымын, энергиясын жана таралуу ылдамдыгын өлчөө ыкмалары иштелип чыккан. Радиотехника, радио уктуруунун өркүндөшү менен 20-к-дын 20-жылдарында А-нын өнүгүшүнүн жаӊы доору башталган. Ал кездеги радиотехниканын электрмагниттик энергияны үн энергиясына өзгөртүп кайра түзүү ыкмалары жаӊы аппараттарды жасоону талап кылды. Жалпы жана теориялык А-да серпилгич толкундардын түрдүү чөйрөдө нурлануу, таралуу жана кабыл алуу закон ченемдери, о. эле алардын чөйрө менен өз ара аракеттешүүлөрү изилденет. А-нын тармактарына электр А-сы, арх-ра А-сы, курулуш А-сы, атм. А-сы, геоакустика, гидроакустика, ультраүн физикасы жана техникасы, психол. А., физиол. А. жана муз. А. кирет. Ад.: Исакович М.А. Общая акустика. М., 1973.