АРАМ

, х а р а м («тыюу салынган»; синоними мазхур) – 1) Ислам дининде күнөө деп саналган ж-а тыюу салынган иш, кылык-жорук. Харам маселеси фикх ахрамда (мусулмандардын жүрүмтуруму, укугу) берилген. Анда А-дын үч негиз­ги түрү белгиленген: а) батил – мыйзамдын ж-а диний көрсөтмөлөрдүн, келишимдер ж-а соода шарттарынын бузулушу, башка бирөөнүн мүлкүн тартып алуу, кысымга алуу ж. б; б) фасид – кандайдыр бир тартип бузуулар болуп, бирок аны жоюуга мүмкүн боло турган иштер.
Мис., кыз уруксатсыз күйөөгө берилсе, анын атаэнеси же баккан адамдар м-н өз ара макулдашууга жетишсе, анда нике сакталып калышы ыктымал; в) сахих – бир караганда туура, бирок адеп-ахлакка сыйбаган кылмыштуу иштер (мис., убактылуу никеге туруу, козголоңчуларга куралдарды сатуу ж. б.); 2) Үй-бүлөлүк нике мамилелеринде никеге турууга тыюу салынган адам. Бир туугандар, өгөй уул, өгөй кыз бирибирине карата, бала багып алгандардын балдары ж-а туугандары, о. эле эмчектеш туугандардын ортосундагы нике да харам катары саналат; 3) Тыюу салынган тамак-аш. Чочко эти, арам өлгөн же жырткыч тийген мал эти, о. эле Алла Таала аты аталбай мууздалган, курмандыкка чалынып, бирок ошол мезгилде желип бүтпөй калган ж-а башка диндеги адамдын колу тийген малдын этин жешке тыюу салынган. Ал эми жылкы, эшек, пил, о. эле крокодил, ташбака ж. б. жапайы жаныбарлардын этин тамак-аш катары пайдалануу тууралуу бир беткей айтылган пикирлер жок. Мас кыла турган ичимдиктерди ичүүгө тыюу салынган. Бирок айрым мазхабдар (ханафиттер ж-а шафиттер) тарабынан мас боло турган абалга жеткирбестен аз өлчөмдө же дары катары пайдаланууга боло тургандыгын айтышат. Адам өз эрки м-н тыюу салынган тамак-ашты пайдаланса күнөө катары саналат. Эгерде аны күч м-н же ачкачылыкка дуушар болуп, айласыз кабыл алса, анда анын күнөөсү кечирилет деп айтылат; 4) Оюнзоокторго тыюу салуу. Исламдын мыйзамдары б-ча кумар оюндарына, ыр-бийге, асем буюмдарды ыксыз пайдаланууга тыюу салынган; 5) Ажылыкка. (хаджж) барган учурунда, курал-жарак алып жүрүүгө, сакал-мурут, чач
алууга ж. б., о. эле сыйынуу мезгилинде чырчатактарга, согушка, өч алууга ж. б. тартип бузууларга жол берилбейт.