БАЗАЛЬТ

 [лат. basaltes, гр. basanos ‒ сыналуучу таш, эфиоп. basal ‒ тамырлуу таш] ‒ агылып чыккан жанар тоо теги. Эффузив тоо тектеринен жер бетине эӊ эле көп таралганы (алардын ичинен Б. сапаты б-ча кургактыкта 40%, океан түбүнүн 90% ээлейт). Курамынын негизги бөлүгү плагиоклаздан (лабрадор, битовнит же анортит), авгиттен ж-а оливинден турат. Адатта кошумча иретинде пироксен, магнетит, ильменит ж. б. кездешет. Тоо тек, кээде тыгыз же абдан майда бүртүкчөлүү массадан, кээде оливин, негизги плагиоклаз ж-а базальттык роговой обманкалуу авгиттин порфирдик бөлүкчөлөрүнөн турат. Б. Жерде гана эмес, жер тобуна тийешелүү планеталарда, Айда эӊ кеӊири таралган тектерден болуп эсептелет. Алардын кеӊири таралган түрү ‒ толлеит Б-тары нормалдуу же начар жегичтиги м-н башка жегичтик ж-а кремнийге кедей Б-тардан айырмала нып, океандардагы дээрлик бардык аралдарда, суу алдындагы жанар тоо курулмаларында, материктердеги платформалар м-н рифтерде таралышы мүнөздүү. Б-тарда жез, никель, платина ж. б. кендери учурайт. Б. ‒ эӊ жакшы курулуш материалы.