Difference between revisions of "АВАР КАГАНДЫГЫ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (3), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (7)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АВАР КАГАНДЫГЫ''' – | '''АВАР КАГАНДЫГЫ''' – Борбордук Азияда (4-кылымдын аягы) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Борбордук Европада (6-кылым ) өкүм сүргөн түрк тилдүү көчмөн уруулар мамлекети. А. кагандыгынын борбору алгач Монголиядагы Халха дарыясынын боюнда жайгашкан. Кагандыктын бийлөөчүсү Шэлунун тушунда аскердик-аймактык реформалар жүргүзүлүп, мамлекеттин күч-кубаты чыңалган. Бирок, 552-жылы аварларга баш ийген башка түрк уруулары мамлекетти кыйратышкан. Авар урууларынын бир бөлүгү Корея <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Түндүк Кытайга, экинчиси батышка жер которгон. Батышка кеткен авар уруулары Каспий деңизинин түндүгү, Волга бою, Түндүк Кавказды мекендеген гунн уруулары <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> аралашып, Византиянын чек араларына жакын кирип барган. 558-жылы Кандих башкарган алгачкы элчилиги Византияга келип, конуш сурап кайрылган <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> союздаш болуу сунушун билдирген. Византия аварларды чыгыш славян урууларына каршы согушка пайдаланган. 567–568-жылдарда аварлар Византия, лангобард <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> лепид урууларынын ортосундагы карама-каршылыктардан пайдаланып жергиликтүү славян, герман <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> роман урууларын багындырган <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Карпат ойдуңунун чоң бөлүгүн ээлөө <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Паннонияда (азыркы Венгрия, Австрия, Югославиянын аймактары) борбордук азиялык көчмөн уруулардын мамлекетин - Авар кагандыгын негиздеген. Аны көрүнүктүү кол башчы Баян хан башкарган. Андан ары аварлар франктарга, славяндарга, лангобарддарга, Византияга жортуулдарды уюштурушкан. Алар Эльбадан Кавказга, Дондон Адриатикага чейинки аймактарга саясий таасирин тийгизип турду. 582-жылы аварлар Византияга караштуу Сирмий, 7-кылымдын башында Далмация аймактарын басып алып, салык төлөп турууга мажбурлаган. Баян хан өлгөндөн кийин мамлекетте ички карама-каршылыктар күчөп, мамлекеттин алсырашына алып келген. 626-жылы аварлардын биргелешкен күчү Константинополдун алдында талкалангандан кийин, алардын экспансиясы токтогон. Улуу Карлдын франктарынын, болгар ханы Крымдын <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> славян уруу бирикмелеринин соккулары астында 8-кылымдын аягы – 9-кылымдын башында Авар кагандыгы кыйраган. Верден келишиминде (843-ж.) Улуу Карлдын мураскерлерине таандык деп белгиленген «Авар королдугу» жөнүндө эскерилет. Авар кагандыгынын түштүк-чыгыш аймактары Болгар падышалыгынын курамына кирген, айрым аймактарында славян саясий бирикмелери пайда болгон. Ошондон кийин аварлар Батыш Кара деңиз <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Дунай боюндагы элдердин курамына сиңип кеткен, к. Аварлар.<br> Ад.: ''Дацм Ф.'' История и археология авар. Материалы по археологии, истории и этнографии Таврии. Т. 9. Симферополь, 2002. | ||
<br> | <br> | ||
17:12, 1 Август (Баш оона) 2023 -деги абалы
АВАР КАГАНДЫГЫ – Борбордук Азияда (4-кылымдын аягы) жана Борбордук Европада (6-кылым ) өкүм сүргөн түрк тилдүү көчмөн уруулар мамлекети. А. кагандыгынын борбору алгач Монголиядагы Халха дарыясынын боюнда жайгашкан. Кагандыктын бийлөөчүсү Шэлунун тушунда аскердик-аймактык реформалар жүргүзүлүп, мамлекеттин күч-кубаты чыңалган. Бирок, 552-жылы аварларга баш ийген башка түрк уруулары мамлекетти кыйратышкан. Авар урууларынын бир бөлүгү Корея менен Түндүк Кытайга, экинчиси батышка жер которгон. Батышка кеткен авар уруулары Каспий деңизинин түндүгү, Волга бою, Түндүк Кавказды мекендеген гунн уруулары менен аралашып, Византиянын чек араларына жакын кирип барган. 558-жылы Кандих башкарган алгачкы элчилиги Византияга келип, конуш сурап кайрылган жана союздаш болуу сунушун билдирген. Византия аварларды чыгыш славян урууларына каршы согушка пайдаланган. 567–568-жылдарда аварлар Византия, лангобард жана лепид урууларынын ортосундагы карама-каршылыктардан пайдаланып жергиликтүү славян, герман жана роман урууларын багындырган жана Карпат ойдуңунун чоң бөлүгүн ээлөө менен Паннонияда (азыркы Венгрия, Австрия, Югославиянын аймактары) борбордук азиялык көчмөн уруулардын мамлекетин - Авар кагандыгын негиздеген. Аны көрүнүктүү кол башчы Баян хан башкарган. Андан ары аварлар франктарга, славяндарга, лангобарддарга, Византияга жортуулдарды уюштурушкан. Алар Эльбадан Кавказга, Дондон Адриатикага чейинки аймактарга саясий таасирин тийгизип турду. 582-жылы аварлар Византияга караштуу Сирмий, 7-кылымдын башында Далмация аймактарын басып алып, салык төлөп турууга мажбурлаган. Баян хан өлгөндөн кийин мамлекетте ички карама-каршылыктар күчөп, мамлекеттин алсырашына алып келген. 626-жылы аварлардын биргелешкен күчү Константинополдун алдында талкалангандан кийин, алардын экспансиясы токтогон. Улуу Карлдын франктарынын, болгар ханы Крымдын жана славян уруу бирикмелеринин соккулары астында 8-кылымдын аягы – 9-кылымдын башында Авар кагандыгы кыйраган. Верден келишиминде (843-ж.) Улуу Карлдын мураскерлерине таандык деп белгиленген «Авар королдугу» жөнүндө эскерилет. Авар кагандыгынын түштүк-чыгыш аймактары Болгар падышалыгынын курамына кирген, айрым аймактарында славян саясий бирикмелери пайда болгон. Ошондон кийин аварлар Батыш Кара деңиз жана Дунай боюндагы элдердин курамына сиңип кеткен, к. Аварлар.
Ад.: Дацм Ф. История и археология авар. Материалы по археологии, истории и этнографии Таврии. Т. 9. Симферополь, 2002.