Difference between revisions of "АРКТИКА АЛКАГЫ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (5), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span>) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АРКТИКА АЛКАГЫ''' – Жердин эң түндүгүндөгү геогр. алкак. Арктиканын басымдуу бөлүгүн ээлейт. Алкактын чеги эң жылуу айдын (июль же август) 5°С изотермасы б-ча жүргүзүлөт. Алкакка радиациялык баланстын терс же бир аз оң мааниси, арктика аба массасынын үстөмдүк кылышы, узакка созулган уюлдук түн, абанын ж-a океан суусунун үстүнкү катмарынын муздактыгы мүнөздүү. Алкактын кургактагы бөлүгүндө муздуу же таштуу арктикалык чөл ландшафты үстөмдүк кылат; айрым жерлеринде тундра да кездешип калат. Түн. муз океандын басымдуу бөлүгү муз м-н капталган.<br> | '''АРКТИКА АЛКАГЫ''' – Жердин эң түндүгүндөгү геогр. алкак. Арктиканын басымдуу бөлүгүн ээлейт. Алкактын чеги эң жылуу айдын (июль же август) 5°С изотермасы б-ча жүргүзүлөт. Алкакка радиациялык баланстын терс же бир аз оң мааниси, арктика аба массасынын үстөмдүк кылышы, узакка созулган уюлдук түн, абанын ж-a океан суусунун үстүнкү катмарынын муздактыгы мүнөздүү. Алкактын кургактагы бөлүгүндө муздуу же таштуу арктикалык чөл ландшафты үстөмдүк кылат; айрым жерлеринде тундра да кездешип калат. Түн. муз океандын басымдуу бөлүгү муз <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> капталган.<br> | ||
Арктика бассейни,уюл <span style="letter-spacing:0.5em;">бассейни</span>Түндүк Муз океандын терең бөлүгү. Түндүгүнөн Евразия м-н Американын материктик тайыз-<br> | Арктика бассейни,уюл <span style="letter-spacing:0.5em;">бассейни</span>Түндүк Муз океандын терең бөлүгү. Түндүгүнөн Евразия <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Американын материктик тайыз-<br> | ||
[[File:АРКТИКА АЛКАГЫ_6.png | thumb | АРКТИКА]]<br> | [[File:АРКТИКА АЛКАГЫ_6.png | thumb|АРКТИКА]]<br> | ||
дыктарынын чети ж-a Нансен босогосу м-н чектешет. Аянты 5,3 млн кж<sup>2</sup>дей, эң терең жери 5449 ''м.'' Cyy астындагы Гаккель, Менделеев, Ломоносов кырка тоолору А. б-н суу астындагы Нансен, Макаров, Амундсен, Канада чуңкурдуктарына бөлөт. ''Буурул түндөр'' ж-a күндүн горизонттон төмөн турушу, абанын темп-расынын төмөндүгү (январда –30°Сден –34°Сге чейин, июлда O<sup>0</sup>Cre жакын) калыңдыгы 3 ''м'' калкыма муздун (көп жылдык муз) жыл бою турушуна шарт түзөт. А. б-ндеги суу ж-a муздун циркуляциясы Атлантика ж-a Тынч океандары м-н суу алмашып турушуна (натыйжада А. б-нин туздуулугу бир калыпта турат; 30–32%о ) ж-а шамалга байланыштуу. А. б-нде туруктуу агымдын ж-a калкыма муздун суткалык орточо ылдамдыгы 2–4 ''км,'' фитопланктондун 70, зоопланктондун 80дей түрү бар. А. б-нин чет жакаларын, деңиз арстаны, түлөн, ак аюу мекендейт.<br>1937-ж. А. б-ндеги уюлга жакын жеринде | дыктарынын чети ж-a Нансен босогосу <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> чектешет. Аянты 5,3 млн кж<sup>2</sup>дей, эң терең жери 5449 ''м.'' Cyy астындагы Гаккель, Менделеев, Ломоносов кырка тоолору А. б-н суу астындагы Нансен, Макаров, Амундсен, Канада чуңкурдуктарына бөлөт. ''Буурул түндөр'' ж-a күндүн горизонттон төмөн турушу, абанын темп-расынын төмөндүгү (январда –30°Сден –34°Сге чейин, июлда O<sup>0</sup>Cre жакын) калыңдыгы 3 ''м'' калкыма муздун (көп жылдык муз) жыл бою турушуна шарт түзөт. А. б-ндеги суу ж-a муздун циркуляциясы Атлантика ж-a Тынч океандары <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> суу алмашып турушуна (натыйжада А. б-нин туздуулугу бир калыпта турат; 30–32%о ) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> шамалга байланыштуу. А. б-нде туруктуу агымдын ж-a калкыма муздун суткалык орточо ылдамдыгы 2–4 ''км,'' фитопланктондун 70, зоопланктондун 80дей түрү бар. А. б-нин чет жакаларын, деңиз арстаны, түлөн, ак аюу мекендейт.<br>1937-ж. А. б-ндеги уюлга жакын жеринде | ||
И. Д. Папаниндин жетекчилиги м-н муз үстүндө калкып жүрмө «Түндүк уюл» («СП-1») станция уюшулган.<br> | И. Д. Папаниндин жетекчилиги <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> муз үстүндө калкып жүрмө «Түндүк уюл» («СП-1») станция уюшулган.<br> | ||
17:30, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АРКТИКА АЛКАГЫ – Жердин эң түндүгүндөгү геогр. алкак. Арктиканын басымдуу бөлүгүн ээлейт. Алкактын чеги эң жылуу айдын (июль же август) 5°С изотермасы б-ча жүргүзүлөт. Алкакка радиациялык баланстын терс же бир аз оң мааниси, арктика аба массасынын үстөмдүк кылышы, узакка созулган уюлдук түн, абанын ж-a океан суусунун үстүнкү катмарынын муздактыгы мүнөздүү. Алкактын кургактагы бөлүгүндө муздуу же таштуу арктикалык чөл ландшафты үстөмдүк кылат; айрым жерлеринде тундра да кездешип калат. Түн. муз океандын басымдуу бөлүгү муз менен капталган.
Арктика бассейни,уюл бассейниТүндүк Муз океандын терең бөлүгү. Түндүгүнөн Евразия менен Американын материктик тайыз-
дыктарынын чети ж-a Нансен босогосу менен чектешет. Аянты 5,3 млн кж2дей, эң терең жери 5449 м. Cyy астындагы Гаккель, Менделеев, Ломоносов кырка тоолору А. б-н суу астындагы Нансен, Макаров, Амундсен, Канада чуңкурдуктарына бөлөт. Буурул түндөр ж-a күндүн горизонттон төмөн турушу, абанын темп-расынын төмөндүгү (январда –30°Сден –34°Сге чейин, июлда O0Cre жакын) калыңдыгы 3 м калкыма муздун (көп жылдык муз) жыл бою турушуна шарт түзөт. А. б-ндеги суу ж-a муздун циркуляциясы Атлантика ж-a Тынч океандары менен суу алмашып турушуна (натыйжада А. б-нин туздуулугу бир калыпта турат; 30–32%о ) жана шамалга байланыштуу. А. б-нде туруктуу агымдын ж-a калкыма муздун суткалык орточо ылдамдыгы 2–4 км, фитопланктондун 70, зоопланктондун 80дей түрү бар. А. б-нин чет жакаларын, деңиз арстаны, түлөн, ак аюу мекендейт.
1937-ж. А. б-ндеги уюлга жакын жеринде
И. Д. Папаниндин жетекчилиги менен муз үстүндө калкып жүрмө «Түндүк уюл» («СП-1») станция уюшулган.