Difference between revisions of "АВСТРИЯ-ВЕНГРИЯ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (3), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (9)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АВСТРИЯ-ВЕНГРИЯ''', А в с т р и я-В е н г р и я м о н а р х и я с ы (1867‒1918) ‒ Австрия м-н Венгриянын бийлөөчүлөрүнүн ортосундагы макулдашуунун (8-февраль 1867-ж.) негизинде түзүлгөн дуалисттик монархия. Венгриянын веналык ''абсолютизмге'' каршылыгынын күчөшү ж-а Австриянын 1859‒66-ж. Италия, Франция ж-а Пруссия м-н болгон согуштарда жеӊилүүсү башында император Франц Иосиф турган Габсбургдар династиясын түзүүгө түрткү болгон. Макулдашуу б-ча ''Габсбургдар ''монархиясы ‒ Австрия империясы же Цислейтания (Австрия, Чехия, Моравия, Силезия, Истрия, Далмация, Буковина, Крайна, Галиция) ж-а Венгр Королдугу же Транслейтания (Венгрия, Словакия, Хорватия, Трансильвания ж. б. жерлер кирген) болуп экиге бөлүнүп, алар А.-В-нын суверендүү бөлүктөрү деп таанылган, бирок австриялык император (Венгрия үчүн ал король болгон) тарабынан башкарылган ж-а ар бир мамлекет өз алдынча парламентке (Австрияда ‒ рейхсрат, Венгрияда сейм), башкаруу аппаратына ээ болгон. Тышкы иштер, аскер ж-а деӊиз, финансы министрликтери А.-В. империясы үчүн жалпы болуп түзүлгөн. Мамл. түзүлүштү тереӊ реформалоонун натыйжасында, А.-В. империясы аянты ж-а калкы б-ча Европадагы эӊ ири (Россиядан кийинки), көп улуттуу державага айланган. Австриянын ж-а Венгриянын башкаруучу төбөлдөрү Австрияда ‒ австрия-немецтик, Венгрияда мадьярлардын башка улуттардын үстүнөн үстөмдүгүн сактап турууга аракеттенген. А.-В-нын курамына кирген башка улуттардын кызыкчылыгына каршы турган империянын улуттук саясаты анын курамындагы элдердин улуттук-боштондук күрөшүнүн жогорулашынын ж-а 1-дүйнөлүк согуштун келип чыгуусунун негизги себептерине айланган. 1918-ж. 28-июлда А.-В. Сербияга, 6-августта ‒ Россияга согуш жарыялоо м-н Германиянын союздашы катары 1-дүйнөлүк согушка кирген. Өлкөдөгү оор саясий-экон. кризистер ж-а 1918-ж. А.-В-нын согушта жеӊилүүсү империянын кыйроосуна алып келген. Анын аймагында Австрия, Венгрия, Чехословакия мамлекеттери түзүлгөн, жеринин айрым бөлүктөрү Югославиянын, Румыниянын, Польшанын курамына кирген. | '''АВСТРИЯ-ВЕНГРИЯ''', А в с т р и я-В е н г р и я м о н а р х и я с ы (1867‒1918) ‒ Австрия <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Венгриянын бийлөөчүлөрүнүн ортосундагы макулдашуунун (8-февраль 1867-ж.) негизинде түзүлгөн дуалисттик монархия. Венгриянын веналык ''абсолютизмге'' каршылыгынын күчөшү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Австриянын 1859‒66-ж. Италия, Франция <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Пруссия <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> болгон согуштарда жеӊилүүсү башында император Франц Иосиф турган Габсбургдар династиясын түзүүгө түрткү болгон. Макулдашуу б-ча ''Габсбургдар ''монархиясы ‒ Австрия империясы же Цислейтания (Австрия, Чехия, Моравия, Силезия, Истрия, Далмация, Буковина, Крайна, Галиция) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Венгр Королдугу же Транслейтания (Венгрия, Словакия, Хорватия, Трансильвания ж. б. жерлер кирген) болуп экиге бөлүнүп, алар А.-В-нын суверендүү бөлүктөрү деп таанылган, бирок австриялык император (Венгрия үчүн ал король болгон) тарабынан башкарылган <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ар бир мамлекет өз алдынча парламентке (Австрияда ‒ рейхсрат, Венгрияда сейм), башкаруу аппаратына ээ болгон. Тышкы иштер, аскер <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> деӊиз, финансы министрликтери А.-В. империясы үчүн жалпы болуп түзүлгөн. Мамл. түзүлүштү тереӊ реформалоонун натыйжасында, А.-В. империясы аянты <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> калкы б-ча Европадагы эӊ ири (Россиядан кийинки), көп улуттуу державага айланган. Австриянын <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> Венгриянын башкаруучу төбөлдөрү Австрияда ‒ австрия-немецтик, Венгрияда мадьярлардын башка улуттардын үстүнөн үстөмдүгүн сактап турууга аракеттенген. А.-В-нын курамына кирген башка улуттардын кызыкчылыгына каршы турган империянын улуттук саясаты анын курамындагы элдердин улуттук-боштондук күрөшүнүн жогорулашынын <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> 1-дүйнөлүк согуштун келип чыгуусунун негизги себептерине айланган. 1918-ж. 28-июлда А.-В. Сербияга, 6-августта ‒ Россияга согуш жарыялоо <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Германиянын союздашы катары 1-дүйнөлүк согушка кирген. Өлкөдөгү оор саясий-экон. кризистер <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> 1918-ж. А.-В-нын согушта жеӊилүүсү империянын кыйроосуна алып келген. Анын аймагында Австрия, Венгрия, Чехословакия мамлекеттери түзүлгөн, жеринин айрым бөлүктөрү Югославиянын, Румыниянын, Польшанын курамына кирген. | ||
14:36, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АВСТРИЯ-ВЕНГРИЯ, А в с т р и я-В е н г р и я м о н а р х и я с ы (1867‒1918) ‒ Австрия менен Венгриянын бийлөөчүлөрүнүн ортосундагы макулдашуунун (8-февраль 1867-ж.) негизинде түзүлгөн дуалисттик монархия. Венгриянын веналык абсолютизмге каршылыгынын күчөшү жана Австриянын 1859‒66-ж. Италия, Франция жана Пруссия менен болгон согуштарда жеӊилүүсү башында император Франц Иосиф турган Габсбургдар династиясын түзүүгө түрткү болгон. Макулдашуу б-ча Габсбургдар монархиясы ‒ Австрия империясы же Цислейтания (Австрия, Чехия, Моравия, Силезия, Истрия, Далмация, Буковина, Крайна, Галиция) жана Венгр Королдугу же Транслейтания (Венгрия, Словакия, Хорватия, Трансильвания ж. б. жерлер кирген) болуп экиге бөлүнүп, алар А.-В-нын суверендүү бөлүктөрү деп таанылган, бирок австриялык император (Венгрия үчүн ал король болгон) тарабынан башкарылган жана ар бир мамлекет өз алдынча парламентке (Австрияда ‒ рейхсрат, Венгрияда сейм), башкаруу аппаратына ээ болгон. Тышкы иштер, аскер жана деӊиз, финансы министрликтери А.-В. империясы үчүн жалпы болуп түзүлгөн. Мамл. түзүлүштү тереӊ реформалоонун натыйжасында, А.-В. империясы аянты жана калкы б-ча Европадагы эӊ ири (Россиядан кийинки), көп улуттуу державага айланган. Австриянын жана Венгриянын башкаруучу төбөлдөрү Австрияда ‒ австрия-немецтик, Венгрияда мадьярлардын башка улуттардын үстүнөн үстөмдүгүн сактап турууга аракеттенген. А.-В-нын курамына кирген башка улуттардын кызыкчылыгына каршы турган империянын улуттук саясаты анын курамындагы элдердин улуттук-боштондук күрөшүнүн жогорулашынын жана 1-дүйнөлүк согуштун келип чыгуусунун негизги себептерине айланган. 1918-ж. 28-июлда А.-В. Сербияга, 6-августта ‒ Россияга согуш жарыялоо менен Германиянын союздашы катары 1-дүйнөлүк согушка кирген. Өлкөдөгү оор саясий-экон. кризистер жана 1918-ж. А.-В-нын согушта жеӊилүүсү империянын кыйроосуна алып келген. Анын аймагында Австрия, Венгрия, Чехословакия мамлекеттери түзүлгөн, жеринин айрым бөлүктөрү Югославиянын, Румыниянын, Польшанын курамына кирген.