Difference between revisions of "АБАЛ ДИАГРАММАСЫ"
Jump to navigation
Jump to search
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
фазалык диаграмма – заттардын турактуу фазалык абалынын термод. параметрлер (Т- темп-pa, Р - басым, V - көлөм, Q - жылуулук, Н— магнит та-<br> | фазалык диаграмма – заттардын турактуу фазалык абалынын термод. параметрлер (Т- темп-pa, Р - басым, V - көлөм, Q - жылуулук, Н— магнит та-<br>лаасынын чыңалышы ж. б.) көз карандылыгын аныктоочу графикалык сүрөттөлүш. Термод. параметрлердин санына жараша ал эки, үч ж-a көп өлчөмдүү болуп бөлүнөт. А. д-нын ар бир чекити берилген термод. параметрлер м-н аныкталуучу заттын фазалык курамын аныктайт. Мис. реалдуу газдардын изотермалык диаграммасы м-н көрсөтүлгөн (сүрөт). Бул сүрөттө көмүр кычкыл газды турактуу темп-рада (изотермалык) кысуу, кеңейтүү процессиндеги ''Р —V'' фазалык диаграмма көрсөтүлгөн. Темп-pa жогорулаганда ''(Т , Т'') изотермалар жылып турма гипербола сызыктары. Мындан төмөнкү темп-рада ''(T<sub>v</sub> Т<sub>2</sub>, Т<sub>3</sub>) ''изотерма сызыктарынын көрүнүшү кескин өзгөрөт. Мис., ''Т<sub>2</sub>'' изотермасынын ''ЕС'' бөлүгү туруксуз келип, С чекитинен ''В'' чекитине газ кысылганда (көлөм У<sub>с</sub> дан У<sub>в</sub> га азайганда) басым өзгөрбөйт ''(Е'' горизонталдуу сызыгы), андан ары кысканда, басым ''Р'' кескин өсөт (изотерманын ''ВА'' бөлүгү). Ушундай эле сүрөттөлүш ''Т<sub>1</sub>'' ж-a ''Т<sub>3</sub>'' изотермалары үчүн да мүнөздүү. Алар бири ''биринен'' изотермалардын горизонталдуу бөлүктөрү м-н айырмаланышат, темп-pa төмөндөгөн сайын, изотерманын горизонталдуу бөлүгү узарат. ''Т<sub>г</sub>'' изотермасынын ''ЕС'' бөлүгү заттын газ фазасына (абалына), ''СВ'' бөлүгү анын буу фазасына (суюктук м-н газдын аралашмасы), ал эми ''ВА'' бөлүгү суюк абалга туура келет. Изотермадан жогору жайгашкан темп-радагы ж-а оң жактагы бөлүктөрү ''(I'' аймак) заттын газ абалын (фазасын), ''II'' аймак буу абалын (эки фазалуу газ ж-a суюктуктун аралашмасы), ал эми ''III'' аймак заттын суюк абалын мүнөздөйт. ''К'' чекитиндеги абалды мүнөздөөчү параметрлери З<sup>т</sup><sub>4</sub>= T<sub>R</sub>, ''Р= Р<sub>к</sub>, V = V<sub>K</sub>,'' үчилтик чекити деп аталат. Бул чекит ар бир зат үчүн өзүнчө мааниге ээ. А. д. химия өнөр жайында, металлургияда кеңири колдонулат. Аны түзүү үчүн термдик ж-a рентген анализдери, микроскоптук изилдөөлөр, электр өткөрүүчүлүктү ж-a катуулукту өлчөө ж. б. ыкмалар колдонулат.Ад.: ''Зисман Г. И.'' Курс общей физики. Т.1., М., 1972. ''А. Марипов.''<br> | ||
лаасынын | |||
изотермалары үчүн да мүнөздүү. Алар бири '' | |||
Ад.: ''Зисман Г. И.'' Курс общей физики. Т.1., М., 1972. ''А Марипов.''<br> | |||
[[File:АБАЛ ДИАГРАММАСЫ14.png | thumb | none]] | [[File:АБАЛ ДИАГРАММАСЫ14.png | thumb | none]] | ||
10:51, 21 Сентябрь (Аяк оона) 2022 -деги абалы
фазалык диаграмма – заттардын турактуу фазалык абалынын термод. параметрлер (Т- темп-pa, Р - басым, V - көлөм, Q - жылуулук, Н— магнит та-
лаасынын чыңалышы ж. б.) көз карандылыгын аныктоочу графикалык сүрөттөлүш. Термод. параметрлердин санына жараша ал эки, үч ж-a көп өлчөмдүү болуп бөлүнөт. А. д-нын ар бир чекити берилген термод. параметрлер м-н аныкталуучу заттын фазалык курамын аныктайт. Мис. реалдуу газдардын изотермалык диаграммасы м-н көрсөтүлгөн (сүрөт). Бул сүрөттө көмүр кычкыл газды турактуу темп-рада (изотермалык) кысуу, кеңейтүү процессиндеги Р —V фазалык диаграмма көрсөтүлгөн. Темп-pa жогорулаганда (Т , Т) изотермалар жылып турма гипербола сызыктары. Мындан төмөнкү темп-рада (Tv Т2, Т3) изотерма сызыктарынын көрүнүшү кескин өзгөрөт. Мис., Т2 изотермасынын ЕС бөлүгү туруксуз келип, С чекитинен В чекитине газ кысылганда (көлөм Ус дан Ув га азайганда) басым өзгөрбөйт (Е горизонталдуу сызыгы), андан ары кысканда, басым Р кескин өсөт (изотерманын ВА бөлүгү). Ушундай эле сүрөттөлүш Т1 ж-a Т3 изотермалары үчүн да мүнөздүү. Алар бири биринен изотермалардын горизонталдуу бөлүктөрү м-н айырмаланышат, темп-pa төмөндөгөн сайын, изотерманын горизонталдуу бөлүгү узарат. Тг изотермасынын ЕС бөлүгү заттын газ фазасына (абалына), СВ бөлүгү анын буу фазасына (суюктук м-н газдын аралашмасы), ал эми ВА бөлүгү суюк абалга туура келет. Изотермадан жогору жайгашкан темп-радагы ж-а оң жактагы бөлүктөрү (I аймак) заттын газ абалын (фазасын), II аймак буу абалын (эки фазалуу газ ж-a суюктуктун аралашмасы), ал эми III аймак заттын суюк абалын мүнөздөйт. К чекитиндеги абалды мүнөздөөчү параметрлери Зт4= TR, Р= Рк, V = VK, үчилтик чекити деп аталат. Бул чекит ар бир зат үчүн өзүнчө мааниге ээ. А. д. химия өнөр жайында, металлургияда кеңири колдонулат. Аны түзүү үчүн термдик ж-a рентген анализдери, микроскоптук изилдөөлөр, электр өткөрүүчүлүктү ж-a катуулукту өлчөө ж. б. ыкмалар колдонулат.Ад.: Зисман Г. И. Курс общей физики. Т.1., М., 1972. А. Марипов.
