Difference between revisions of "АРОМАТТЫК БИРИКМЕЛЕР"
м (1 версия) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
– туюк чынжырлуу, жалпак түзүлүштүү, орг. молекулалар ж-а | '''АРОМАТТЫК БИРИКМЕЛЕР''' – туюк чынжырлуу, жалпак түзүлүштүү, орг. молекулалар ж-а иондор. Алар негизинен электрофилдик орун алмашуу реакцияларына оңой кирип, кычкылдандыргычтарга туруктуу. Бул бирикмелерге тиешелүү алгачкы заттар жыпар жыттуу (aromatos – жыпар жыттуу) болгондуктан «ароматтык» деп аталып калган. Кийинчерээк начар жыттуу же такыр жыты жок заттар да, жогоруда айтылган хим. ж-а физ. касиеттерге ээ, ошондуктан бардык бирикмелер үчүн «ароматтык» деген тарыхый ат сакталып калган. А. б-дин практикада маанилүүсү ж-а жөнөкөйү – ''бензол.'' Аларга бензолдун конденсациясынан пайда болгон ''нафталин, антрацен'' сыяктуу углевородороддор, алардын гомологдору м-н туундулары: ''фуран, тиофен,'' пиррол, ''пиридин'' сыяктуу гетероциклдүү бирикмелердин гомологдору м-н туундулары кирет. Бензол, конденсацияланган ароматтык углеводороддор ж-а гетероциклдүү А. б. таш көмүрдү кургак буулантып айдоодон пайда болгон чайырлардан ж-а синтез жолу м-н, ал эми ароматтык иондор негизинен синтез жолу м-н гана алынат. Алар практикада дары-дармек, боёк, жарылгыч заттарды ж-а ири мол. бирикмелерди алууда колдонулат.<br> Ад.: ''Нейланд'' О. Я. Органическая химия. М., 1990, ''Горелик М. В., Эфос Л. С.'' Основы химии и технологии ароматических соединений. М., 1992; ''Адылов'' С. А., ''Асанов'' Ү. А. Органикалык химия курсу. Б., 2003.<br> | ||
иондор. Алар негизинен электрофилдик орун | |||
алмашуу реакцияларына оңой кирип, кычкылдандыргычтарга туруктуу. Бул бирикмелерге | |||
тиешелүү алгачкы заттар жыпар жыттуу | |||
(aromatos – жыпар жыттуу) болгондуктан «ароматтык» деп аталып калган. Кийинчерээк начар жыттуу же такыр жыты жок заттар да, | |||
жогоруда айтылган хим. ж-а физ. касиеттерге | |||
ээ, ошондуктан бардык бирикмелер үчүн «ароматтык» деген тарыхый ат сакталып калган. | |||
А. б-дин практикада маанилүүсү ж-а жөнөкөйү – ''бензол.'' Аларга бензолдун конденсациясынан пайда болгон ''нафталин, антрацен'' сыяктуу углевородороддор, алардын гомологдору | |||
м-н туундулары: ''фуран, тиофен,'' пиррол, ''пиридин'' сыяктуу гетероциклдүү бирикмелердин гомологдору м-н туундулары кирет. Бензол, конденсацияланган ароматтык углеводороддор ж-а | |||
гетероциклдүү А. б. таш көмүрдү кургак буулантып айдоодон пайда болгон чайырлардан ж-а | |||
синтез жолу м-н, ал эми ароматтык иондор негизинен синтез жолу м-н гана алынат. Алар | |||
практикада дары-дармек, боёк, жарылгыч заттарды ж-а ири мол. бирикмелерди алууда колдонулат.<br> | |||
Ад.: ''Нейланд'' О. Я. Органическая химия. М., 1990, | |||
''Горелик М. В., Эфос | |||
ароматических соединений. М., 1992; ''Адылов'' С. А., | |||
''Асанов'' Ү. А. Органикалык химия курсу. Б., 2003.<br> | |||
''С. А. Адылов.''<br> | ''С. А. Адылов.''<br> | ||
14:24, 17 -ноябрь (Жетинин айы) 2022 -деги абалы
АРОМАТТЫК БИРИКМЕЛЕР – туюк чынжырлуу, жалпак түзүлүштүү, орг. молекулалар ж-а иондор. Алар негизинен электрофилдик орун алмашуу реакцияларына оңой кирип, кычкылдандыргычтарга туруктуу. Бул бирикмелерге тиешелүү алгачкы заттар жыпар жыттуу (aromatos – жыпар жыттуу) болгондуктан «ароматтык» деп аталып калган. Кийинчерээк начар жыттуу же такыр жыты жок заттар да, жогоруда айтылган хим. ж-а физ. касиеттерге ээ, ошондуктан бардык бирикмелер үчүн «ароматтык» деген тарыхый ат сакталып калган. А. б-дин практикада маанилүүсү ж-а жөнөкөйү – бензол. Аларга бензолдун конденсациясынан пайда болгон нафталин, антрацен сыяктуу углевородороддор, алардын гомологдору м-н туундулары: фуран, тиофен, пиррол, пиридин сыяктуу гетероциклдүү бирикмелердин гомологдору м-н туундулары кирет. Бензол, конденсацияланган ароматтык углеводороддор ж-а гетероциклдүү А. б. таш көмүрдү кургак буулантып айдоодон пайда болгон чайырлардан ж-а синтез жолу м-н, ал эми ароматтык иондор негизинен синтез жолу м-н гана алынат. Алар практикада дары-дармек, боёк, жарылгыч заттарды ж-а ири мол. бирикмелерди алууда колдонулат.
Ад.: Нейланд О. Я. Органическая химия. М., 1990, Горелик М. В., Эфос Л. С. Основы химии и технологии ароматических соединений. М., 1992; Адылов С. А., Асанов Ү. А. Органикалык химия курсу. Б., 2003.
С. А. Адылов.